Bu ayki köşemde kara Afrika’nın en az nüfuslu ülkesi, aynı zamanda Afrika Boynuzu olarak adlandırılan Afrika’nın doğusunun en uç noktasında yer alan yaklaşık 2 milyon km²’lik bir alanda Eritre, Cibuti, Somali ve Etiyopya’yı içeren bölgeden Cibuti ülkesini ele alacağım.
Halkının %95’i Müslüman, başkenti ise aynı ismi taşıyan Cibuti şehridir. Cibuti, nüfusu 920.000’in üzerinde olan çok fazla etnik gruptan oluşan bir ulustur.
Fransızca ve Arapça ülkenin iki resmi dili, Afar ve Somali ise ulusal dillerdir. Somalililer ve Afar, en büyük iki etnik grubu oluşturuyor ve birincisi nüfusun çoğunluğunu oluşturuyor.
Her ikisi de Afroasiatik dillerin Cushitic şubesinin bir dilini konuşur. Antik çağda, bölge Etiyopya, Eritre ve Somaliland ile birlikte Punt Ülkesinin bir parçasıydı.
Yakınlardaki Zeila, şu an Somaliland topraklarında, ortaçağ Adal ve Ifat Sultanlıklarına ev sahipliği yaptı. 19. yüzyılın sonlarında, Fransız Somaliland kolonisi, iktidardaki Dir Somali sultanları ile Fransızlarla imzalanan anlaşmaların ardından kuruldu.
1967’de Afars ve Issas Fransız Bölgesi olarak yeniden adlandırıldı. On yıl sonra, Cibuti halkı bağımsızlık için oy kullandı.
Yeni devlet Birleşmiş Milletlere katıldı. 1990’ların başında, hükümetin temsili konusundaki gerilimler, 2000 yılında iktidar partisi ve muhalefet arasında bir güç paylaşımı anlaşmasıyla sonuçlanan silahlı çatışmaya yol açtı.
Cibuti, Kızıldeniz ve Hint Okyanusu’na erişimi kontrol eden, dünyanın en işlek nakliye yollarından bazılarına yakındır. Önemli bir yakıt ikmali ve aktarma merkezi olmasıyla beraber komşu Etiyopya’dan ithalat ve ihracat için ana deniz limanı olarak hizmet vermektedir.
Gelişmekte olan bir ticaret merkezi olan ülke, çeşitli yabancı askeri üslerin yeridir. Hükümetler arası Kalkınma Otoritesi (IGAD) bölgesel organının da genel merkezi Cibuti Şehrindedir.
Cibuti’nin ekonomisi büyük ölçüde hizmet sektöründe yoğunlaşmıştır. Ticari faaliyetler, ülkenin serbest ticaret politikaları ve Kızıldeniz geçiş noktası olarak stratejik konumu etrafında dönmektedir.
Sınırlı yağış nedeniyle, sebze ve meyveler başlıca üretim ürünleridir ve diğer gıda maddeleri ithalat gerektirir. Hizmetler sektörü GSYİH’nın yaklaşık %79,7’sini oluştururken, bunu %17,3 ile sanayi ve %3 ile tarım izledi.
2013 itibariyle, Cibuti Limanı’ndaki konteyner terminali, ülke ticaretinin büyük kısmını yönetiyor. Liman faaliyetinin yaklaşık %70’i, ana deniz çıkış noktası olarak limana bağlı olan komşu Etiyopya’ya yapılan ithalat ve ihracattan oluşmaktadır.
2018 itibariyle, Etiyopya transit kargosunun %95’i Cibuti Limanı tarafından elleçleniyordu. Liman aynı zamanda uluslararası bir yakıt ikmal merkezi ve aktarma merkezi olarak da hizmet veriyor.
2012 yılında, Cibuti hükümeti DP World ile işbirliği içinde, ulusal transit kapasitesini daha da geliştirmeyi amaçlayan üçüncü büyük liman olan Doraleh Konteyner Terminali’nin inşaatına başladı. 396 milyon dolarlık bir proje, yılda 1,5 milyon yirmi fit konteyner birimini barındıracak kapasiteye sahip.
Doğrudan yabancı yatırım ortamını iyileştirmek için Cibuti makamları, çeşitli kar amacı gütmeyen kuruluşlarla birlikte ülkenin ticari potansiyelini vurgulamayı amaçlayan bir dizi kalkınma projesi başlattı. En fazla yatırımcı Fransa’dan geldiği gibi Çin’de diğer Afrika ülkelerinde olduğu gibi yoğun ilgi göstermektedir.
Ek olarak, çeşitlendirilmiş sektörlere yatırım yaparak daha fazla iş fırsatı yaratarak tahmini %60’lık kentsel işsizlik oranının düşürülmesine çalışılmaktadır.
Fonlar özellikle telekomünikasyon altyapısı oluşturmaya ve küçük işletmeleri destekleyerek harcanabilir geliri artırmaya gitti.
Cibuti firması Salt Investment (SIS), Cibuti’nin Assal Gölü bölgesindeki bol tuzu sanayileştirmek için büyük ölçekli bir operasyon başlattı.
Yıllık 4 milyon ton kapasiteyle çalışan tuzdan arındırma projesi ihracat gelirlerini artırdı, daha fazla iş fırsatı yarattı ve bölge sakinleri için daha fazla tatlı su sağladı.
2012 yılında, Cibuti hükümeti ayrıca bir cevher terminalinin inşası için China Harbour Engineering Company L.t.d.’nin hizmetlerinden yararlandı. 64 milyon dolar değerindeki proje, Cibuti’nin Güneydoğu Asya’daki pazarlara yılda 5.000 ton daha tuz ihraç etmesini sağladı.
Cibuti frangı, Cibuti’nin para birimidir. Ülkenin para otoritesi olan Cibuti Merkez Bankası tarafından verilir. Cibuti frangı ABD dolarına sabitlendiğinden, genellikle istikrarlıdır ve enflasyon bir sorun değildir.
2010 yılı itibarıyla Cibuti’de 10 adet konvansiyonel ve İslami banka faaliyet göstermektedir. Çoğu, Somalili para transfer şirketi Dahabshiil ve Swiss Financial Investments’ın bir yan kuruluşu olan BDCD de dahil olmak üzere son birkaç yıl içinde geldi.
Suudi yatırımcıların ayrıca, Cibuti üzerinden 28,5 kilometre uzunluğunda (17,7 mil) bir denizaşırı köprü aracılığıyla Afrika Boynuzu’nu Arap Yarımadası’na bağlama olasılığını araştırdıkları biliniyor.
Ticaret rakamlarına yakından bakarsak, en çok ihraç ettiği kalemler sırasıyla hayvansal ve bitkisel yağlar, anorganik kimyasallar, canlı hayvan, sebze ve elektrik malzemeleridir. En çok ihracatı sırasıyla Etiyopya, Çin, Hindistan, Amerika ve Suudi Arabistan’a yapmaktadır.
İthalat rakamlarına bakıldığında Çin, Hindistan, Endonezya, Türkiye ve Fas başta gelirken, ithal edilen kalemler sırasıyla hayvansal ve bitkisel yağlar, motorlu kara taşıtları, gübre, plastik malzemeler ve elektrik malzemeleridir.
Türkiye’den en çok hayvansal ve bitkisel yağlar, buğday, demir-çelik, mineral yağlar, mobilya ve elektrik malzemeleri ihraç etmektedir. Elektrik sektörüne bakıldığında Fransız markaları Schneider ve Legrand’ın yanı sıra Çin markaları da görmek mümkün.
Pazarda mevcut Türk markalarından bazıları ise şöyle; Sigma Elektrik, Mutlusan Elektrik, Borsan Kablo ve Vatan Kablo gibi.
Cibuti pazarı Türk yatırımcılar tarafından hala keşfedilmemiş durumda. Cibuti hükümetini Türkiye’ye Türk Özel Ekonomi Bölgesi yapımı için 5 milyon metrekarelik arsa tahsis etti ancak hala yeterli derecede talep görmüyor.
100 milyon nüfuslu Etiyopya’ya açılan tek liman kapısı olmasıyla Cibuti’deki serbest bölgeler üzerinden Etiyopya’ya demir veya kara yoluyla mallar gönderiliyor. Bu sebeple bu özel bölgede yapılacak bir yatırım Afrika Boynuzu olarak adlandırılan coğrafyanın tamamına hitap edecektir.
Görüşmek dileğiyle..
