Bu ayki köşemde Afrika’nın geniş su rezervleri ile ‘Beyaz Petrol’ ve kahvesi ile ‘Siyah Altın’ ülkesi olarak anılan ve dünyanın ikinci en kalabalık ülkesi, Afrika’da sömürge olmamış (BM üyesi) tek ülkesi olan Etiyopya’dan bahsedeceğim.
Yaklaşık 115 milyon nüfusu 80’den fazla farklı etnik gruptan oluşmaktadır. Başkenti ise ‘Yeni Çiçek’ anlamına gelen Addis Ababa’dır.
1993 yılında ülkenin sahil kısmının ‘Eritre’ olarak bağımsızlığını ilan ettikten sonra Etiyopya’nın Kızıldeniz’le bağlantısı kalmamıştır.
1936-1941 yıllarında Musolini İtalya’sının işgalini saymazsak Afrika Kıtası’nda Avrupalı ülkeler tarafından sömürülmeyen tek ülke olarak tarihe geçmiştir.
1960-1990 yıllarındaki Eritre sorunu yüzünden ise ciddi iç çatışmalara tanıklık etmiştir. Bu dönemde ekonomi ciddi anlamda gerilese de 2010’dan itibaren başlayan toparlanma ile birlikte Doğu Afrika’nın en büyük ekonomilerinden biri olmuştur. Ancak ne yazık ki hala Afrika’nın en fakir ülkelerinden biridir.
Nil Nehri dahil olmak üzere 14 nehire ev sahipliği yapan ülke, Afrika’nın en büyük su reservlerine sahiptir.
Ülke elektrik ihtiyacının neredeyse yüzde 90’ını hidroelektrik santrallerinden karşılamaktadır.
Toplam nüfusun yaklaşık sadece %50’si elektrikten faydalanabilirken bu oran daha çok şehir merkezlerinde toplanmıştır. Kırsal kesimlerin yaklaşık %60-70’i elektriğe erişememektedir.
2020 yılında yapımına başlanılan Büyük Etiyopya Rönesans Barajı’nın yapımı tamamlandığında Afrika’nın en büyük birinci Dünya’nın ise en büyük yedinci hidroelektrik enerji santrali olacağı ve bölgenin elektrik sorununa büyük bir merhem olacağı belirtilmektedir.
İşgücünün yaklaşık %70i tarıma dayalı olsa da GSYH’sinin büyük bir çoğunluğunu hizmet sektörü oluşturmaktadır. Kahve, baklagiller, yağlı tohum, tahıl, patates, şeker kamışı ve sebzeler tarım sektörünün en önemli kalemleridir. Altın hariç tarım ürünleri ihracatındaki en önemli ürünlerdir. Mısır üretiminde ise Afrika’nın en büyük ikinci üreticisidir.
Kahve üretiminde Afrika’nın en büyük üreticisi olan ülkenin nüfusunun yaklaşık %20’si geçimini kahve tarımından sağlamaktadır.
Ülkenin ihracat rakamlarına baktığımızda Somali, Amerika, Hollanda, Suudi Arabistan ve Almanya başta yer alır. Kahve, sebze, yağlı tohumlar, canlı ağaç ve bitkiler, dokuma eşya, et, canlı hayvan ve elektrik malzemeleri yer almaktadır.
Türkiye’ye ise en çok yağlı tohum, sebze, dokuma eşya ve kahve ihraç etmektedir.
İthalat kalemlerine baktığımızda ise sırasıyla Çin, Hindistan, Türkiye, Amerika ve BAE başta gelirken, en çok ithal edilen kalemler ise makine ve ekipmanları, mineral yakıtlar, elektrik malzemeleri, nakil vasıta araçları ve hayvansal ile bitkisel yağlar oluşturmaktadır.
Türkiye’den en çok bitkisel ve hayvansal yağ, demir-çelik, makine ve ekipmanları ve elektrik malzemeleri ithal etmektedir.
Elektrik sektörüne biraz daha yakından bakmak istersek elektrik ürünlerinin satıldığı birçok pazar yer alırken bunlardan en bilinenleri ‘Sengakera Caddesi’ , ‘Meskelflower’ ve ‘Urael Road’ olarak geçmektedir.
Son 2 yıldır alçak gerilim ürünlerinde Avrupa markalarının yanı sıra Chint, Himel ve Hyundai firmaları büyük bir atağa geçti. Aynı zamanda Sigma Elektrik’te bu yıl Etiyopya’ya ciddi anlamda ihracat yapmaktadır.
Aydınlatma sektöründe Çek markası Modus’un yanı sıra Pedaş Aydınlatma ve Pelsan Aydınlatma pazarda bilinen Türk markalarının başında geliyor.
Kablo sektöründe pazarda 7’den fazla kablo fabrikasının olması sebebiyle Türk markaları çok avantaj sağlayamamış gözükse de Türk markası BMET Kablo firması 150 milyon yatırımla Afrika’nın en büyük kablo fabrikasını Etiyopya’da kurdu. Bununla beraber Mısırlı ElSewedy firmasının kablo fabrikası da pazarda oldukça etkin.
Türk firmaları özellikle yapı-inşaat sektöründe de gücünü kanıtlamış durumda. Etiyopya’da şu anda yaklaşık 200 Türk firması faaliyet göstermektedir.
Yapı-inşaat, tekstil, sanayi, hizmet ve turizm olmak üzere her bölgede yatırım yapan Türk firmaları sayesinde, 2020 yılında Türkiye Etiyopya’da en çok yatırım yapan ikinci yabancı ülke oldu.
Ülkede 2014 yılında demir yolu hattının inşasına başlayan Türk şirketi Yapı Merkezi devreye alınan hat sayesinde ülkeyi Dünya’ya bağlayacak. 2012 yılında Etiyopya hükümetiyle 1,7 milyar dolarlık anlaşma yaparak projeye başlayan Yapı Merkezi, iki aşamalı projenin şu an yüzde 93’ünü tamamladı.
Serdur Grup’un aralarında bulunduğu birçok Türk firması ise otel inşalarına hızla devam ederken, aynı zamanda Addis Türk Mobilya şirketi ise mobilya üretim tesisi kuruyor.
Aynı zamanda Afrika’nın en büyük toptan pazarlarından Addis Ababa’daki Marketo ve Piyasa’da Türkiye’de üretilen beyaz eşyalar da büyük rağbet görüyor.
Etiyopya’nın en büyük dezavantajı maalesef para transfer sıkıntısı. Banka kuru 43 Birr iken kara borsada bu oran şu an için 55 ancak bu oran bazen %40’ı bile bulmaktadır. Özel ithalat izinleri ve banka izinleri ile açılan akreditifler bankalara göre değişkenlik gösteriyor.
Zira ülkede 7 özel 1 devlet bankası var ancak hepsinin sağladığı akreditifler farklılık gösterdiği gibi akreditif izinlerinin çıkması bazen 2 yılı bile bulabiliyor.
Etiyopya’da iş yapmak isteyen yatırımcıların akreditif yerine alternatif ödeme yöntemleri bulmuş güvenilir bir partner ile işbirliği yapması işin hızını önemli ölçüde etkileyecektir.
Dubai gibi farklı ülkeleri aracı ithalatçı ülke göstererek para transferini de 3. ülke aracılığıyla yürüten firmalar genelde çok daha hızlı para transferi gerçekleştirmektedir.
Ülkenin istikrarı ve Türk mallarına olan güven Etiyopya’yı Türk yatırımcıları için her geçen gün cazip bir pazar haline getiriyor.
Görüşmek dileğiyle…
