Paratoner ve parafudr; yıldırıma karşı korunma denildiği anda akla gelen iki kavram…
Paratoner çok eski olduğundan dolayı ve yapı dışında görüldüğü için sektör içi veya dışından hemen herkes tarafından bilinmekle birlikte, işlevi bazen abartılı şekilde bilinmektedir.
Şöyle ki; paratoner yapıların en üstünde, halk tabiriyle yıldırımın herhangi bir yere düşmesini engelleyerek, kendi üstünden bulut-toprak arasındaki devreyi tamamlamasını sağlar.
Paratoner kelimenin tam anlamıyla yıldırıma yol gösterirken, yapı içerisindeki cihazların yanmasına ya da herhangi bir zarar görmesine mani olamaz. Bu zararları engellemek için alçak gerilim parafudrlar kullanılmaktadır.
AG parafudrlar; paratonerin sektör içinden ve dışından neredeyse herkes tarafından bilinmesinin aksine, sektörün içinde bile uzmanları dışında tam olarak bilinmediği, şartnamelerde görüldüğünde tedarik edildiği sektör temsilcilerinin malumudur.
AG parafudr konusunun uzmanlar dışında tam olarak bilinmediği konusuna değinmişken, uzmanların da AG parafudr konusunda ciddi bilgi kirliliği ya da ithalatçıların hatalı çevirilerle aktardığı bilgileri sorgulamadan aldıklarına çoğu kez şahit olmaktayız.
AG parafudr konusu şartnamelerde yer almaya başladıkça ve kullanımı arttıkça sektörün şikayetleri de dillenmeye başladı.
Sektörün en büyük şikayetkerinden biri; AG parafudr kullandık ama cihazlarımız yine yandı, bu cihazlarımızı yıldırıma karşı korumayacak mıydı? Veya bizim parafudrlarımız çok kaliteli; yıllardır kullanıyoruz, daha birkez kartuş değiştirmedik.
Bir başka sorun; parafudr aldık, kartuşunun değiştirilmesi gerekiyor ama bulamıyoruz. Bir diğeri, şartnameye göre parafudr talep ettik, 2 ay termin verdiler gibi soru ve sorunlar listesi uzayıp, gidiyor.
PARAFUDR STANDARDI
AG parafudrlar genel olarak EN 61643-11 standardı altında kategorilendirilmiş; Type1, Type2, Type3 ile belirlenmiştir.
Bu sınıflandırmalar piyasada B, C, D sınıfı olarak ta bilinmekte ve B+C gibi özel sınıflar yada B+C+D gibi kompak modelleri türetilmiştir.
STANDART PARAFUDR
B sınıfı parafudrlar 2,5kV altı voltaj darbelerinde 50kA impulse akımını, 100kA nominal darbe akımını 8/20µs ve 10/350µs sürelerde toprağa iletmek ve bu esnada zarar görmemek adına tasarlanmışlardır.
C sınıfı parafudrlar, 1,4kV altı voltaj darbelerinde 20kA nominal darbe akımını, 40kA maksimum darbe akımını 8/20µs sürede toprağa iletmek ve bu esnada zarar görmemek adına tasarlanmıştır.
D sınıfı parafudrlar, 1kV altı voltaj darbelerinde 3kA nominal darbe akımını, 5kA maksimum darbe akımını 8/20µs sürede toprağa iletmek ve bu esnada zarar görmemek adına tasarlanmıştır.
Ayrıca piyasada özel olarak bir sınıf daha kullanılmaktadır, B+C sınıfı parafudrlar; 1,6kV altı voltaj darbelerinde 12,5kA impulse akımını, 50kA nominal darbe akımını 8/20µs ve 10/350µs sürelerde toprağa iletmek ve bu esnada zarar görmemek adına tasarlanmışlardır.
Yukarıda değindiğimiz sorunların başında olan ve piyasada hemen herkesin dikkatinden kaçan birkaç husus, parafudr standardında eksiklik olarak karşımıza çıkmaktadır.
1- Parafudr darbe akım ve gerilim testlerinde paralelde yük bulunmaz ve oluşturulan darbelerde yükün korunduğu gözlemlenemez. Parafudr koruması alan tüketicinin böylece cihazının korunup korunmayacağı belirginliğini kaybeder ve piyasadaki, parafudr kullandım ama cihazlarım yandı sorunları ortaya çıkar.
2- Parafudr darbe testlerinde, mükemmel topraklama direnci oluşturulur ki, piyasada bu neredeyse imkansızdır. Bu konuda Kamu Şartnameleri’nde ilk kez 2014 yılında Emniyet Genel Müdürlüğü – Savunma Sanayi Başkanlığı Ortak İhalesi’nde KGYS (Mobese sistemleri) için, topraklama olmasa da koruma kabiliyeti aranmıştır.
3- Parafudr darbe testlerinde kullanılan 1kV-2.5kV voltaj darbesi sistemlerde oluşabilecek 10kV seviyesindeki darbelerin oldukça altında kalmıştır.
Standartta karşımıza çıkan tüm bu eksiklikler ile nötr kopmasına karşı koruma ve kartuş sorununu ortadan kaldıran yeni nesil parafudrlar, tüketici soru ve sorunlarını büyük ölçüde ortadan kaldırmıştır.
Standart üstü ürünlere verilmek üzere TSE tarafından 2014 yılında başlatılan Beyan Doğrulama Sertfikası ilk kez Yeni Nesil Parafudr için verilmiş ve iyi bir topraklama bir yana topraklama olmasa bile 15kV, 20kA yıldırım darbesinin 8/20µs ve 1,2/50µs sürelerde test edilirken, paralel bağlı yük/yüklerin korunduğu belgelenmiştir.
Görüşmek dileğiyle…
