19. yüzyılın en önemli bilim adamlarından birisi olan Michael Faraday elektrik aydınlatma alanında Nikola Tesla ve Thomas Edison gibi damga vurmuş önemli bir bilim adamıdır. Bu yazıda, elektrik aydınlatma sektörünün yıldızlarından, “elektriğin babası” olarak anılan Michael Faraday’ın hayatı ve çalışmaları hakkında detaylı bilgiler bulabilirsiniz.
Faraday’ınYoksulluk İçinde Çocukluğu
Ünlü İngiliz bilim adamı “Michael Faraday” 22 Eylül 1791 yılında Londra’da dünyaya geldi. Babası demircilik yaparak 4 çocuğunun geçimini sağlamaya çalışırken annesi de ev hizmetçiliği yapıyordu.
Michael Faraday’ın ailesi Sandemancılar diye bilinen bir tarikata mensup olup kendisi de dindar bir Hristiyan olarak hayatını sürdürmüştür. Ailenin maddi olanağı çok kısıtlı olmasından dolayı Michael Faraday uzun süreli bir örgün eğitim hayatı yaşayamadı. Yoksulluk içinde yaşam mücadelesi veren bu ailede karın doyurmak dahi güçken okul ve kitapların hayali imkansıza yakındı.
Kısa süren eğitim onun sadece okuma-yazma bilmesini ve biraz da aritmetik öğrenmesini sağlamasına yardımcı olmuştur. Oysa içindeki kitap okuma aşkı, önünü alamayacağı merakı ile her geçen gün kabına sığmayan bir hal almıştır. Zorlu bir hayat içerisinde büyük imkansızlıkların içerisinde kendi kendine yetişmiş bir bilim adamı olması takdire şayan bir başarı ve hayat hikayesini beraberinde getirmiştir.
Gazete Dağıtıcılığından Elektrik Uzmanlığına
O yıllarda İngiltere kilisesinin Pazar okuluna devam ederek orada okuma-yazma ve hesap yapmayı öğrendi. Faraday çok fakir bir ailenin çocuğu olarak hem kendini geliştirmeye çalışıp, hem de ailesinin geçimine katkılar sunmaya çabalamıştır. Gazete dağıtımına daha 14 yaş gibi çok küçük bir yaşta başlayan Faraday 12 yıl kadar bu işte çalıştı.
Çalıştığı işyerinde ciltlenmek için getirilen kitapları okuyarak bilgi birikimini genç yaşta olmasına rağmen bu kadar geniş bir yelpazeye getirmeyi başarmıştır. Yoksul bir ailede olması ve imkansızlıklar içinde yaşamak omum ilgi ve merakını bir zerre olsun azaltmamıştır. Azim ve gayretle fırsat bulduğu an kitapları okumayı ihmal etmeden bilgi birikimini zenginleştirmeyi başarmıştır.
Michael Faraday araştırmayı, okumayı çok sevdiği için çok fazla kitap okurdu. Özellikle fizik kitaplarına ayrı bir ilgi ve hevesi vardı. Meraklı ve araştırmacı özelliğini çokça kitap okuyarak geliştiren Faraday, hurda parçalarından yararlanarak deneyler yapmaya başladı. Her geçen gün merakı ve bilgisini hızlı bir şekilde geliştiren ünlü bilim adamı Faraday araştırmalarına ağırlık vererek bir şeyleri ortaya çıkarmaya kararlıydı. Elektrik sayaçlarının üretimindeki faydaları önemli gelişmelerden birisidir.
Faraday, çalışmalarının tüm yoğunluğu arasında gittiği kilisede tanışmış olduğu 23 yaşında olan Sarah Bernard ile evlendi. Sarah da Faraday gibi Sandeman mezhebine bağlı dindar bir Hıristiyan’dır. Michael Faraday 19 yaşındayken bilimle ilgilenen ve bilimi seven gençlerden oluşan bir grup olan Şehir Felsefe Topluluğu’na katıldı. Bu grubun lideri olan John Tatum, yaptığı toplantılarla gece geç saatlere kadar meraklı ve ilgi duyan gençlere elektrik, kimya ve fizik ilkelerini açıklardı.
Humphrey Davy ile Tanışma
Michael Faraday 1812 yılında Londra’da ünlü kimyacı Humphrey Davy’nin halka açık bir konferansına katılma şansı yakaladı. Konferansta bulunan Faraday konferans süresince uzun uzun notlar tutarak bu tutmuş olduğu notları derleyip düzenledikten sonra özenle çizdiği diyagramları ciltleyip ve bir iş talebinde bulunan mektubu da içerisine koyarak dönemin ünlü kimya bilgini Humhry Davy’ye yollamıştır.
Humprhey Davy, dönemin Avrupasında önde gelen bir kimya uzmanıydı.
Davy ilgisi ve yeteneğiyle kendisini etkilemeyi başaran 22 yaşındaki ciltçi çırağını o sırada Royal Institution’da bir laboratuvar asistanlığı boşalınca bu göreve derhal getirmiştir. Görüldüğü gibi Michael Faraday’ın kimya bilgini Humphry Davy’le karşılaşması onun yaşamında büyük bir dönüm noktası olmuştur.
1813 yılında İngiltere Kraliyet Enstitüsünde Laboratuvar asistanı olma hayalini bile kuramayacağı bir ortamda kendini bulan Faraday için artık başarılara imza atma zamanı yaklaşmış olacaktır. Davy, geçirdiği bir kaza sonucu görüş kabiliyetini yitirdi. Faraday’ı kendi sekreterliğini yapması için işe almaya karar verdi. Faraday, Davy’nin eşi tarafından sürekli olarak hor görülmesine rağmen, o akıl hocasından aldığı derslere ilgisini hiçbir zaman yitirmedi. 1825 yılında Michael Faraday akıl hocası olan Humphry Davy’nin yerini alarak Kraliyet Enstitüsü Müdürü olarak görev aldı. Aynı yıl Faraday bütün bilimsel kariyerinin en önemli buluşu olan benzen’i keşfetti.
Faraday Dünyaya Açılıyor
Davy, İtalya, İsveç ve Fransa gezilerine Faraday’ı yanına alarak asistan olarak beraberinde götürdü. Humphrey Davy’nin yurt dışı gezileri 1813 Ekim ve 1815 Nisan tarihleri arasında sürerken bu iki yıl boyunca asistanını hiç yanından ayırmamıştır.
Michael Farady’ın bu gezilerde Humphery Davy ile bulunması ona birçok olumlu şey kazandırarak yeni fırsatlar bulma şansı verecektir. Çok kısa sürede şöhreti bir anda parlayan Faraday artık diğer bilim adamları arasında da merak edilen ve konuşulan biri olarak bilim dünyasında yerini almış olacaktır.
Artık bundan sonra ardı ardına başarılar gelmeye başlayacaktır. Faraday üstün başarılarından ve donanımlı duruşundan dolayı 3 yıl sonra İngiltere Kraliyet Bilim Akademisi üyeliğine getirildi. Başarıları çok hızlı ve parlak bir şekilde birbirini takip etmeye başladı.
Çok çalışkan, araştırmacı ve büyük idealleri ile Faraday kendini bilim kurumlarına adamış bir bilim adamı olmuştur. Kraliyet Enstitüsünün Direktörü olan Michael Faraday, genç öğrenciler için ücretsiz olarak konferanslar vermeye başladı. Kendisi gibi olan bilim insanlarının da aynı şeyi yapmaları hususunda teşvik etti.
Faraday’ın amacı eğitime olanağı olmayan insanlara yardımcı olmaktı. Yaptığı bir çok çalışmalardan dolayı Oxford Üniversitesi 1832 yılında ona medeni hukuk diploması verdi. Hatta Michael Faraday’ın bilimsel katkılarının ne kadar yerinde ve yararlı olduğunu insanlara hatırlatması için Ay’daki bir kratere onun adı verildi.
Faraday’ın Elektrik Alanına Katkısı
Elektrik konusu üzerine 19. Yüzyıla kadar çok değişik düşünceler geliştirilerek çok farklı ve ilginç fikirler ortaya atılmıştır. Michael Faraday ilk defa kuvvet adı altında elektriği ele alan bilim adamı olmuştur.
Buluşları ve başarıları birbirini takip ederken Faraday elektrik motorlarının esası olarak kabul edilen, bir elektrik bobinin etrafında bulunan kuvvetli olan bir mıknatıs sayesinde elektrik akımının oluştuğunu ortaya koyarak bu önemli buluşu sonuçlandırarak insanlığın hizmetine sunmuştur.
Faraday’ın daha sonraki çalışması ilk kez elektriğin mekanik enerjiye dönüştürülebileceğini bir mıknatıs etrafında ters şekilde dönebilen bir kablo sistemi sayesinde gerçekleştirmiş oldu. Faraday her geçen gün çalışmalarına ve araştırmalarına bir hız vererek yeni yeni buluşlarla insanlığa hizmete kendini adamıştır.
“Faraday motoru”
Ortaya koyduğu bun gelişmelerin ardından 10 yıl boyunca kimya alanındaki çalışmalarına hız verdi. Faraday, paslanmaz çeliğin ilk imalatçısı olarak adını tarihe yazmayı başarmıştır. Michael Faraday’ı sürekli olarak zorlayan konulardan birisi de manyetizma tolula elektrik enerjisi nasıl kazanılabilir fikriydi. Bu konu üzerinde yapmış olduğu tez ve diğer çalışmalar başarıya ulaşamadı.
“Sir Faraday” ve Çalışmaları
Michael Faraday’ın yapmış olduğu bu başarılı çalışmaları ve bilime olan katkılarından dolayı o dönemin kraliçesi olan İngiltere Kraliçesi Victoria tarafından ona “SİR ”unvanını takdim etmek istediğini iletince Faraday bu teklifi kabul etmedi ve sade bir vatandaş olarak yaşamak istediği cevabını verdi.
Dönemin İngiltere Kraliçesi Victoria’nın “sir” olma teklifine Faraday olumsuz yanıt verdi.
Kendini insanlığa hizmete ve bilime adamış olan bu sıra dışı insanın parayla ve makamla muhabbeti hiç olmadı. Birçok sanayiciden gelen iş tekliflerini kabul etmeyerek buluşlarını para kazanmak için düşünmediğini herkese duyurdu.
“Faraday Etkisi”
Michael Faraday iki elektroliz yasasını bilim literatürüne kendi adıyla kazandırdı. ”Michael Faraday etkisi” denen etki bularak bilime hediye etmiş oldu. Elektroliz, elektrot, elektrolit, katot,anot gibi terimlerin yaratıcısı olduğu kadar, günümüzde kendi adıyla anılan elektroliz yasalarını saptayıp elektrokimyayı bilimsel temellere oturtmuştur.
“Faraday effect” (Faraday etkisi)
Michael Faraday klor gazını sıvılaştırmayı başaran ilk bilim insanıdır. Yaptığı uzun süren çalışmalarının sonucunda elektrik motorunu icat eden Faraday ayrıca elektrolizin temel ilkelerini bulmuştur. Faraday’ın bilim dünyasına bir başka kritik katkısı da “Amper” adlı akım biriminin kesin tanımını gerçekleştirmesidir.
Faraday’ın yetişme şartlarına bakınca başarıları ve insanlığa yaptığı hizmetleri gözümüzde daha anlamlı ve daha büyük olmaktadır. Michael Faraday’a üstün bir konum sağlayan başka önemli katkısı da bilime alan kavramı özelliğini kazandırmış olmasıdır. Bu kavram sadece elektromanyetik kuram için değil, Einstein’in genel görelilik kuramının da içermiş olduğu bir kavramdır.
Mıknatısın Işık Üzerinde Etkisi
Faraday yaptığı çalışmalara bir yenisini daha ekleyerek bir atılım yapmış ve mıknatısın ışık üzerinde etki oluşturabileceği hipotezini ortaya atmış, yaptığı uzun deneylerden sonra ışığın etkilendiğini gerçekten kanıtlamış oldu. Polorize ışığın bir manyetik alan aracılığıyla döndürülebildiği bilinmektedir dönemin fizikçileri Faraday’ın belirlemiş olduğu bu olguyu bir tür görmezden gelmişlerdir.
Faraday yaptığı buluşların pratik sonuçlarıyla pek fazla ilgilenmiyordu. Yalnız bu onun o sonuçların önemini kavramaktan uzak olduğu demek değildir. Dönemin Başbakanının Faraday’a dinamonun ne işe yarayabileceğini sorması üzerine onun verdiği cevap çok manidardır. Bilmiyorum. ama Hükümetinizin bir gün ondan vergi sağlayabileceğini söyleyebilirim” demiştir.
Mütevazı Bir Yaşamın Ardından Mütevazı Bir Ölüm
Bilime ve insanlığa olan çok önemli katkılarından dolayı Michael Faraday’a İngiltere’nin Kral ve Kraliçeleri tarafından Westminster Abbey’de bulunan bir mezarlık alanı teklif edildi. Faraday bu teklifi mütevazi bir cenaze lehine reddetmiş oldu. Michael Faraday 1855’te artık yaşlanmaya başladığından deneylerini ara sıra yapabiliyordu.
Bunlardan biri molan ağırlığın artmasıyla oluşacak olan elektriksel bir etki bulmaya çalışıyordu Faraday manyetizm gibi yerçekiminin büyük bir ihtimalle başka bir kuvvetle değiştirilebileceği üzerindeki yaptığı son çalışmayı da tamamlayarak 25 Ağustos 1867 yılında İngiltere de gözlerini hayata yumdu.
Çocukları olmayan Faraday’ın eşi kendi ölümüne kadar yalnız kaldı. Dünyaca ünlü bilim adamı olan Michael Faraday ve eşi Sarah’ın mezarları günümüzde Londra’da Highgate’te bulunmaktadır.
Makale: Sosyolog Araştırmacı ve Yazar Mehmet Enes Beşer
Kaynaklar:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Michael_Faraday
bilimvegelecek.com.tr/index.php/2019/09/22/bilimin-onculeri-michael-faraday-1791-1867
