Son yıllarda mavi ışık ile ilgili olarak yararları ve faydaları konusunda özellikle LED ışık kaynakları ile yapılan aydınlatmalar gündeme geldiğinde birçok görüş ve hararetli tartışmalar var.
Mavi Işık İle İlgili Akla takılan sorular;
- Mavi ışık zararlı mıdır?
- Mavi ışığa ihtiyacımız var mı?
- Ne zaman ve nasıl mavi ışıktan koruma önlemi almalıyız?
- Yapay ışık kaynaklarında mavi ışık var mıdır?
Görülebilir ışık, gözümüzde bir duyum uyandıran ışık enerjisidir ve spektrumda çok küçük bir yer kaplayan 390 nm ve 780 nm dalga boyundaki ışımalardır. 390 nm ve daha kısa dalga boyunda olan UV ışıkların insan gözü ve cildine zararlı olduğu bilinmektedir.
Tartışma konusu olan 390 nm ve daha uzun dalga boyundaki bizim mor ve mor mavi olarak algıladığımız ışık yayımlarıdır. Tabii dalga boyu uzadıkça zararlı etkileri azalmaktadır.
Şu dalgaboyu sınır noktasıdır demek bir eşik belirlemek çok olası değildir. Başka bir deyişle 390 ila 470 nm arasındaki dalga boyundaki ışıklar HEV (High Energy Visible) olarak tanımlanıyor, Biz buna yüksek enerjili görülebilen ışık diyebiliriz.
Bu bölgedeki ışık yayılımında özellikle 390nm ve 440 nm aralığı insan gözünde retina hasarına neden olduğu düşünülmektedir. Mavi ışık zararlıdır deyip hayatımızdan çıkarmak çok doğru bir yaklaşım olamaz, olumsuz etkileri yanında birçok olumlu ve etkileri de düşünülmelidir. Öncelikle mavi ışığın bize faydalarından ve olası zararlarından söz edebiliriz.
Mavi Işığın Bize Sağladığı Faydalar
Bir defa mavi ışık olmadan renkleri doğru algılayamayız, özellikle beyaz renk ve siyah algılamamızda mavi ışığın önemi büyük. Bilimsel çalışmalara göre mavi ışık vücut hormonlarını dengeleyerek biyolojik ritmimizi düzene sokuyor.
Gündüz aldığımız mavi ışık melatonin salınımını bastırarak uyuma/uyanma durumumuzu ayarlayarak faydalı oluyor. Gözümüzle algıladığımız mavi ışık aktif kaldığımız süreçte dikkatimizi üst seviyeye çıkarıyor, çalışanlar için iş kazalarının önlenmesine yardımcı oluyor.
Özellikle kuzey ülkelerinde ışığın (Burada mavi ışığın önemi büyük) kısa süreli olduğu zamanlarda depresyon vakaları artıyor. Bu tip depresif vakaları tedavi için doktorlar mavi ışıktan da istifade ediyorlar.
Yaşa bağlı uykusuzluklar hepimizin bildiği bir durumdur, ileri yaşlarda gözde oluşan katarakt mavi ışığın göze girmesini engellemektedir. Aslında olay mavi ışığı algılamadıkları için gece gündüz ritminde karışılıklar olduğu ve bu sebeple uykusuzluk çektikleridir.
Yine yenidoğanlarda görülen, yenidoğan sarılığı olarak tanımlanan karaciğerin aktif hale gelmesi ve bilirubin seviyesinin dengelenmesi için bebekler mavi ışıkla tedavi ediliyor. Cilt uzmanı doktorlar akne tedavisinde mavi ışığı kullanıyorlar.
Vücudumuzun vitamin üretimine ve aktive edilmesinde mavi ışığın rolu büyük. Özellikle bireylerde görülen D vitamini esikliği ışıkla ilgili. D vitamini güneşin UV-A ve mavi dalga boyundaki ışıkları vasıtasıyla vücudumuz tarafından üretiliyor. Bu bağlamda vücudumuzun mavi ışığa ihtiyacı var.
Mavi Işığın Zararlı Etkileri
Yüksek miktarda UV ve mavi ışık insan gözüne zarar verebilir. Göz hekimlerine göre konjonktiva ve kornea enfeksiyonuna sebep olabileceği gibi, katarakt oluşmasını tetikler ve retina tabakasına zarar verebiliyor. Bunun önüne geçilmesinin en iyi yöntemi güneş ışığının yoğun olduğu zamanlarda %100 UV korumalı gözlükler kullanmak.
Yine özellikle UV ışığın yoğun alınması ciltte problemlere sebep olabiliyor, bunun için de uygun güneş koruma kremleri/yağları kullanmak, güneşin çok yoğun olduğu zamanlarda güneşlenmemek doğru çözümlerdir.
Yeni nesil ışık kaynaklarının (beyaz LED’ler dahil) özellikle soğuk beyaz ışık verenler daha fazla mavi ışık ihtiva etmektedir. Günümüzde akıllı telefonlar, tabletler, dijital ekranlar, TV’ler dahil hepsi LED yapay ışık kaynaklarını kullanmaktadır.
Bunların karşısında uzun saatler geçirmek bizim mavi ışığa uzun süre maruz kalmamız anlamına geliyor. Yüksek oranda mavi ışık içeren ışık kaynakları bizleri geceleri uykusuz bırakabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Tedbir olarak filtreler ve uygun gözlükler kullanmak önerilebilecek en iyi çözümdür. Ancak son yıllarda cihaz üreticileri de bazı tedbirler almaktadır; örneğin mavi ışığı azaltılmış ekranlar çok yaygın hale geldi. Yine bazı tablet ve akıllı telefonlarda renk sıcaklığı ayarlanarak, ekran aydınlatması sıcak beyaz yapılarak mavi ışık azaltılabiliyor.
Sonuç olarak mavi ışık olmadan bir yaşam düşünülemez. Mavi ışık zararlıdır düşüncesiyle, LED ışık kaynakları ve bunları ihtiva eden cihazları kullanmaktan vazgeçelim demek doğru bir çözüm değil.
Aksine doğru zaman ve miktarda alınan mavi ışığın bizim yaşamımıza faydası var. Önmeli olan mavi ışıktan en iyi şekilde istifade etmek ve özellikle gece vakitlerinde daha az mavi ışık bulunan ortamlarda bulunmak.
Dinlenmeye çekildiğimizde, uyku zamanına yaklaştığımızda ışık seviyelerini azaltmak ve mavi ışıktan kaçınmak önemlidir. Uyuduğumuz mekanlarda hiç ışık olmaması öneriliyor, küçük bir ışığa ihtiyaç duyuyorsak bunun amber veya kırmızı olması idealdir.
