Elektrik hayatımızın her alanında olduğu gibi madenlerde de sıkça kullanılmaktadır. Elektriğin taşıyıcısı olarak kablo da maden işletmelerinin işleyişinde önemli bir yer tutmaktadır. Maden ocaklarında kullanılan maden kabloları farklı olumsuz durumlara karşı dayanıklı olmalıdır. Can güvenliğinin ve tedbirlerinin azami ölçülerde önemseyerek elektrik ve enerji aktarım tesisatları döşenir. Maden ocaklarında çalışan makinaların ortama göre tasarlanır.
Tesisatlardaki bağlantı kabloları ve enerji aktarım kablolarının bu ortamın tüm risklerini kaldıracak özellikte özenle üretilirler. Dayanıklılıklarının yanı sıra yapısal özellikle çok önem taşır. Kablolardaki yapısal özelliklerin her ne kadar standartları ortak olsa da maden kabloları diğer kablolardan biraz daha fazla özellik taşımaktadır.
Özet Bölümü
Maden Kabloları Nedir ?
Maden ocaklarında kullanılan maden kabloları diğer kablo çeşitlerine göre bulunduğu ortamda meydana gelebilecek aksiliklere karşı üst düzeyde koruma sağlar. Kullanım çeşidine göre değişkenlik göstermekle birlikte maden kabloları genellikle dayanıklı özellikleriyle öne çıkmaktadır.
Maden kablolarında önemli olan yangın gibi yüksek ısılara kalınan ortamlarda, yangına müdahale edilene kadar işlevselliğini ve fiziki bütünlüğünü sağlayarak görevini yapmasıdır. Yangın anında alev iletkenliği ve kendi kendini sönümleme gibi özelliklerinin olması çok önemlidir. Halojensiz olduğundan dolayı alev ile teması sırasında ortama zehirli gaz salınımının minimum seviyede olması gerekmektedir. Tüm standartlar göz önüne alınarak tesisatlarda ve makinalarda yapılan kablolama güvenliğin temel şartlarından en önemlileridir.
“Maden kabloları” bu nitelikleri sayesinde can ve mal güvenliğini sağladığı gibi üretimde verimi de gözle görülür biçimde artırmaktadır. Topraklama yönetmeliklerine göre üretilen maden kabloları bu şekilde başta kömür olmak üzere birçok maden ocağında yer almaktadır. Maden işletmelerinin şartları düşünüldüğünde maden kablolarının da dayanıklı olması gerektiği açıktır. Bu açıdan, maden kabloları uluslararası kalite standartlarına bağlı olarak üst düzeyde dayanıklılığa sahip şekilde tasarlanmaktadır.
Güvenli bir maden ocağı derken aslında anlamamız gereken sadece göçük önleme tedbirlerini anlamalıyız. Maden ocaklarında göçük risklerden biridir sadece. Maden ocaklarında en sık karşılaşılan sorunlar elektrik aksamında meydana gelen bir kısa devre ile ortamın oksijen oranını azaltarak zehirli gaz salınımlarının meydana gelmesidir.
Maden ocakları ortamları gereği oksijen oranının az olduğu yerlerdir. Bu yüzden çalışılırken dışarıdan kompresörler ile oksijen pompalanır ocağın derinlerine. Dolayısıyla küçük bir kısa devrede meydana gelen riskler diğer ortamlarda ölümcül olmasa bile maden ocaklarından çok büyük hayati sorunlara neden olabilmektedir.
Her durumda önemli olan can güvenliği ve önleyici kaza tedbirleridir. Maden kabloları tüm risklere karşı özellikli olarak üretilmektedir. Bu standartlara uygun kablolama yapılması çok önemlidir. Her hatanın telafisi olur ama iş güvenliği ile ilgili hataların bedeli her zaman daha ağır olmaktadır. Maden ocaklarında çalışan makineler ortama göre modifiye edilir. Emisyonu yüksek, ortama çok miktarda CO2 bırakan makinalar madenlerde güvenlik açısından tercih edilmektedir. Bu durumda hem hasar asgari düzeyde tutulmakta hem de insanların can güvenliği sağlanmaktadır.
Maden Kablosu Tipleri
Orta ve yüksek düzeydeki akımlar için PVC / XLPE yalıtımlı kablolar üretilir. Bunlar dışında kâğıt yalıtıma ve kurşun kılıfa sahip kablolar da kullanılmaktadır. Bu kablolarda iletkenler kâğıt bantlar ile kaplanmıştır. Hazırlanan yapı bir yalıtım bileşiği ile emprenye hale getirilir. Ancak PVC / XLPE yalıtımlı kabloların giderek yaygınlaşması sonucu bu kabloların kullanımı da azalmıştır.
İki ve dört çekirdekli / iletkenli maden kablo çeşitleri bulunmaktadır. AC dağıtımındaki faza göre çekirdek sayısı da değişebilir. Örneğin üç faza sahip bir AC dağıtımında üç çekirdekli maden kablosu kullanılır.
Maden Kabloları Çeşitleri
- Firar Kabloları: Genellikle beş çekirdekli olan takip / firar kabloları CSP (Kloro Sülfonatlı Polietilen) ya da EPR (Etilen Propilen Kauçuk) tarzı sentetik yapıdaki yalıtmalara sahiptir.
- Katlanabilir Tel Zırh Kabloları: Sentetik izolasyona sahip damarlardan oluşan kablolar çekirdek yalıtım çoğunlukla CSP ya da EPR ile sağlanır. 1100’den 6600 volta kadar çalışabilir.
Takip Kabloları
Takip kabloları (firar kabloları) ve bükülebilen tel zırh maden kabloları maden şartlarına ve ortamlarına en çok uyum sağlayacak tarzda kullanılabildiği için elektrik sistemi bu türden kablolardan oluşur. Her iş kolunda güvenlik tedbirleri vardır.
Ama maden ocaklarında güvenlik tedbirleri bir kutsiyet anlayışı ile yapılmalıdır. Çünkü herhangi bir göçük ve yangın halinde olaya müdahale etme şartları çok zor olmaktadır. Günlerce göçük altında kurtarılmayı bekleyen maden işçilerinin olduğu maden kazalarını duymuşuzdur. Bu gibi durumlarda kullanılan malzemenin kalitesi işçilerinin hayatını kurtardığı gerçeğini göz önünde bulundurmalıyız. Ve maden kablolarını kalitesine azami dikkat göstermeliyiz.
Esnek Maden Kabloları
Madenlerdeki güç sistemlerinde esnek kablolara bulunur. Kablolarda esneklik özelliğini ise silikon bazlı kabloları sağlamaktadır. Silikon izolasyonlar kablolara son derece dayanıklı dayanım sağlarlar. Hareketli makinalar maden ocaklarında çok kullanıldığı için bu makinalara enerji taşıyan kablolar hem ısıya hem de çevresel etkilere karşı dayanıklı olması gerekmektedir.
Neme, kimyasallara ve ısıya dayanıklılıklarının yanı sıra hafif olmaları ve darbelere karşı son derece dayanıklı olmaları bu kabloların en belirgin özelliklerindendir. Silikonun yanı sıra propilen kauçuk, polietilen ve kloro sülfonatlı polietilen yalıtımları da kullanılır.
