Son zamanlarda farklı konu başlıklarında gündeme gelen işyerinde duygusal taciz, teknik kelime karşılığı ile mobbing önemli konulardan bir tanesidir. Mobbing. duygusal bir saldırı şeklidir.
Hedefi ise, işyerindeki kişi veya kişiler üzerin- de sistematik baskı yaratarak, ahlaka uymayan yaklaşımlarla kendilerinin iş performanslarını ve dayanma güçlerini yok ederek, işten ayrılmaya zorlamaktır.
Kelime anlamı ile psikolojik şiddet, baskı, kuşat- ma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vermektir. Mobbing özellikle hiyerarşik bir yapılaşmanın olduğu gruplarda, kontrolün zayıf olduğu ku rumlarda güçlünün altta kalanlara psikolojik yollardan baskı yapmasıdır.
Mobbing Tarihçesi
Bu kavram duygusal taciz anlamında ilk olarak 1984’de İsveç’de “İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık” konulu bir raporun içinde Heinz Leymann tarafından ortaya atıldı.
İşyerinde duygusal taciz daha öncelerden beri meydana gelmekte olan bir durum olmasına karşın, 1984’de yazılan bu rapor için araştırmaların başladığı 1982 yılına kadar gündeme bilimsel olarak getirilmemiştir.
Leymann, “mobbing”in, bir veya birkaç kişi tara- findan, diğer kişi veya kişilere, sistematik biçimde düşmanca ve ahlak dışı uygulamalarla or-taya çıkan “psikolojik şiddet” veya “psiko-terör olduğunu vurgulamaktadır.
Leymann, mobbingi süreç olarak beş aşamada değerlendirmiştir:
- Tanımlama Aşaması: Başlangıç ve önemli aşamadır. Bu aşamada, kurban: “zor”, “asi”, “muhalif”, öteki” veya psikolojik sorunları olan biri olarak damgalanır.
Yönetimin yanlış yargısı ve taraflı tutumu, bu negatif döngüyü hızlandırır. Hemen her zaman. bunun sonunda, işten kovulma, yer değiştirme zorlanma veya zorunlu istifa vardır.
Mobbing belirtileri, sözünüz kesilir, yaptığını iş sürekli eleştirilir, jest ve bakışlarla ilişki kesilir, yazılı ve telefonda tehditler ve benzeri durumlar görülebilir.
- Anlaşmazlık Aşaması: Kritik bir olayla, bir anlaşmazlıkla, karakterize edilir. Henüz mobbing değildir fakat mobbing davranışına dönüşebilir.
Belirtileri, çevrenizdeki insanlar sizinle konuşmaz, size diğerlerinden ayrılmış bir işyeri verilir. sizinle ilişkiye geçmeleri yasaklanır, sanki orada değilmişsiniz gibi davranılır.
- Saldırganlık Aşaması: Bu aşamada saldırgan eylemler ve psikolojik saldırılar, mobbing dinamiklerinin harekete geçtiğini gösterir.
Belirtileri, insanlar arkanızdan kötü konuşur, asılsız söylentiler çıkarılır, kararlarınız sürekli sorgulanır, özgüveninizi olumsuz etkileyen bir iş yapmaya zorlanırsınız.
- Kurumsal Güç Aşaması: Yönetim, ikinci aşamada doğrudan yer almamışsa da, durumu yanlış yargılayarak, bu negatif döngüde işin içine girer ve kurban, örgütlü ve kurumsal bir güçle baş etmek zorunda bırakılır.
Belirtileri, sizin için hiçbir özel görev yoktur, sür- dürmeniz için anlamsız işler verilir, sahip olduğunuzdan daha az nitelik gerektiren işler verilir, işiniz sürekli değiştirilir, özgüveninizi etkileye-cek şekilde işler verilir.
- İşine Son Verilme Aşaması: Kovulmadan sonra, duygusal gerilim ve onu izleyen psikosomatik hastalıklar devam eder. Mağdur işini bırakmakla da psikolojik şiddet baskısından kurtulamaz. Mobbing, gelişmiş ülkelerde cinsel tacizin de önüne geçmiş olan bir psikolojik saldırı şekli olarak görülmektedir.
Genel olarak üst düzey yönetim kadrosu tarafindan uygulanmaktadır. Araştırmalar “mob bing’ mağdurlarının çoğunun otuzlu yaşlarda, iyi eğitimli hatta yüksek lisans, doktora gibi de- recelerinin olduğunu göstermektedir. Parlak kariyeri olan bu kimseler, eski tarz yöneticiler için bir tehdit oluşturmaktadır, bu nedenle saf dışı bırakılmalıdır.
Mobbinge Karşı Ne Yapmalıyız?
Öncelikle “mobbing” hakkında kısa bir eğitim ile tüm çalışanları bu kavram ve davranış şekli ile tanışmasını sağlamalarıdır. Bir politika oluşturulup yazılı hale getirilmeli ve çalışanların katılımı sağlanmalıdır.
Kötü bir çalışma ortamından ayrıcalıksız tüm çalışanların korunması, duygusal tacizin tanimlanması, bu olgunun yıkıcı olduğunun resmen ilan edilmesi, duygusal tacizin ihbar olarak kabul edilmesi konularını içerecek alt yapı oluşturulmalıdır.
Mobbing her işyerinde ve her tür kuruluşta ola- bilir. Uzmanlar mobbing (duygusal saldın) send- romuna yakalanan bir kişinin topluma maliyetinin, yıllık gelirinden fazla olduğunu belirtiyorlar. Acı olan, gelişmekte olan ülkelerde çok sayıda çalışanın benzer durumda olması ve bunun cid- di anlamda psikosomatik rahatsızlıklara neden olabileceğinin bilinmesidir.
Mobbingsiz günlerin sizlerle olmasını diliyorum.
