Günümüz kompanzasyon sistemleri devreye girip çıkma hızları açısından ikiye ayrılır:
- Ağır değişen ve sabit yükler için kontaktörler ile uygulanan standart kompanzasyon sistemleri.
- Anlık değişen yükler için tristörler ile uygulanan hızlı kompanzasyon sistemleri ya da bir diğer adı ile gerçek zamanlı kompanzasyon sistemleri.
Uygulamadaki temel farklılık kondansatörlerin devreye alınışı açısından ortaya çıkmaktadır, standart sistemlerde kontaktör , hızlı sistemlerde kontaktör yerine tristör kullanılır.
Mühendisliğin temel ilkesi olan uygun çözümü en ekonomik şekilde ortaya çıkarma felsefesinden hareketle, gerekli kompanzasyon gücünün ne sıklık ile devreye girip çıktığının analizi sonrası ,yüklerin çok ağır değiştiği işletmelerde kompanzasyon kontakörü ile standart kompanzasyon yapılması uygundur.
Bu tür uygulamalarda kondansatörlerin devreye giriş akimlarini sınırlayarak ömürlerini uzatabilmek adına motor kontaktörleri yerine kompanzasyon kontaktörleri kullanılması önemlidir.
Tüketicilerin gün geçtikçe kompanzasyon uygulamaları konusunda bilinçlenmesi ile kompanzasyon kontaktörü artık standart kompanzasyon sistemlerinin neredeyse vazgeçilmez ürünü olmuştur.
Demir – çelik , kaynak , büyük asansör ve vinç uygulamalarında yükün hızlı değişmesi sebebi ile gerekli kompanzasyon ihtiyacının anlık olarak sağlanması cos phi değerinin yasalar ile sınırlandırılmış değerler arasında tutulması, daha yüksek kalitede üretim ve sistemin uzun ömürlü olarak çalışabilmesi açısından önemlidir.
Bu tür uygulamalarda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta yükün devreye giriş-çıkış sürelerinin öncelikle çok hassas ölçüm aletleri ile ölçülerek bu değerlerin doğru bir şekilde ortaya çıkarılması daha sonrada bu süreleri karşılar değerlerde tristörler ile sistem kompanze edilmelidir.
Aksi takdirde büyük maliyetler ile kurulacak olan tristörlü kompanzasyon sistemleri “ hızlı kontaktör‘lü ” çözüm olma vasfının ötesine geçemeyecek ve eş zamanlı kompanzasyon sağlanamayacaktır.
Ayrıca kondansatör ömrüne etki açısından dikkat edilmesi gereken bir diğer önemli nokta ise sıfır geçiş noktasıdır.
Tristör uygulamalarında bu hassasiyet çok önemlidir aksi takdirde tristör’ün kondansatör ömrünü uzatma avantajı ortadan kalkacaktır.
Ayrıca tristör uygulamalarında kademe seçimi bir diğer önemli noktadir , sistemde yapılan analiz sonrasında belirlenen anlık değişen reaktif güç ihtiyacını birebir karşılayacak şekilde kademeler oluşturulmalıdır.
Günümüz uygulamalarında genellikle 50 ve 25 kVAr’lık kademeler hızlı kompanzasyon sistemlerinde uygulanmaktadır ancak çok daha büyük güçlerde yüklerin olduğu demir – Çelik, kaynak ve vinç uygulamalarında gerektiğinde 50 kVAr’lık kademelere yoğun olarak ihtiyaç duyulmaktadır.
makale:Onur Emkal-Elektrik Mühendisi
Sektörüm Dergisi 1.sayı-Şubat 2011
