Enstrumantasyon Kabloları ve Yangına Dayanıklı Kablolar
Enstrumantasyon, ölçme ve kontrol ile uğraşan mühendislik dalıdır. Enstruman ise basınç, sıcaklık, akışkanlık gibi değişkenleri ölçen yada değiştiren bir sistemdir. Enstrumanlar, vanalar ve ileticiler basit, ayırıştırıcılar kadar da karışık çok çeşitli düzenekleri kapsarlar.
Enstrumanlar çoğunlukla çeşitli işlemlerin, süreçlerin kontrol sistemlerinden oluşurlar. Bu kontrol sistemlerinin tesislerinde ve çalışmalarında da enstrumantasyon kabloları kullanılmaktadır.
“Enstrumantasyon kabloları”, Petro kimya, kimya, petrol ve doğalgaz tesisleri, enerji santralleri vb. yerlerde kullanılırlar.
İç ve dış ortamlarda, ıslak ve kuru zeminlerde, künk içerisinde veya direk toprağa gömülerek kullanılabilirler. Yağlara ve hidrokarbonlara, yangın şartlarına dayanıklı versiyonları üretilebilir. Zırhlı olanların mekanik dayanımları yüksektir ve kemirgenlere karşı koruyucudur.
Bu kabloların üretiminde Ulusal ve uluslararası çok detaylı standartlar bulunmaktadır. Bu tür kablolarda çok bilindik olan BS5308 standardı 2008 yılında iptal edilmiş olup yerine BS EN 50288 standardı kabul görmüştür.
Ülkemizde de geçerli olan standart TS EN 50288 standardıdır. Firmamız bu standart belgesine müracaat ederek belge sahibi olan ilk ve tek firmadır.
EN 50288 standardının en belirgin özelliği 90, 300 ve 500 V’luk voltaj sınıflarına ayrılmış olması ve hemen hemen her türlü malzeme ve kablo yapısı alternatifine sahip olmasıdır.
Firmamız müşterilerimizin istek ve ihtiyaçları doğrultusunda, uygun voltaj sınıfında kablolar üreterek doğru ürüne uygun fiyatla sahip olmalarını sağlamaya çalışmaktadır.
Tesislerimizde PVC(Y), PE(2Y) veya XLPE(2X) izoleli kabloların yanında Yangın Şartlarına dayanıklı mika bantlı (XLPE izoleli) veya Özel Silikon(2G) izoleli, Zırhlı veya zırhsız birçok çeşidi üretilebilmektedir.
Yangın Şartlarına Dayanıklı Kablolar;
Bu tür kabloların; son yıllarda gelişen teknoloji ve malzemelerle birlikte hızlı üretilebilir ve uygun fiyatlı olmaları sebebiyle tercih edilme oranı artmıştır.
İnsanların yoğun olarak bulundukları AVM, hastane, otel, iş merkezleri, okullar, rezidans gibi yaşam alanlarında, metro ve tünellerde sıklıkla kullanmaktadırlar.
Bu tür kablolarda ulusal ve uluslar arası geçerli standartlar ve kısa bilgileri aşağıdaki gibidir. Firmamız laboratuarlarında bu testlerden E30-E90 testleri hariç tamamı yapılabilmektedir.
Alev Geciktirme (Tek Kablo İçin) – (IEC 60332-1-2, EN 60332-1-2, VDE 0482-332-1-2) 600 mm uzunluğundaki test numunesi, ön tarafı açık metal bir hücreye dik olarak iki ucundan sabitlenir.
Alev uzunluğu 175 mm olan propan gaz beki numunenin en altından 100 mm yukarıya, 45 derecelik açı ile yerleştirilir. Test süresi kablo çapına
bağlıdır.
Çapın 50 mm yi geçmesi durumunda iki bek kullanılmalıdır. Üst desteğin alt kenarı ile korlaşmanın başlangıcı arasındaki mesafe 50 mm’den daha büyük ise tek bir yalıtılmış iletken veya kablonun deneyden geçmiş olduğu kabul edilir.
Alev Geciktirme (Demet Kablo İçin) – (IEC 60332- 3, EN 60332-3, VDE 0482-332-3) 1 mt. genişliğinde, 2 mt. derinliğinde, 4 mt. yüksekliğindeki test odasının arka kısmına çelik merdiven sabitlenir.
Test odasının tabanında 5000 lt/dak. lık bir hava akımı olmalıdır. Kablo numuneleri boyu 3,5 metre olmalıdır ve aşağıdaki tabloya göre (kategori türüne göre) numune sayısı ve test süresi belirlenmelidir.
Test numuneleri genişliği 300 mm geçmeyecek şekilde merdivene bağlanır. Odanın tabanından 600 mm yukarısında bir propan gaz beki olmalıdır.
Test süresi bittikten 1 saat sonra alev hala sönmemiş ise, söndürülerek test sonlandırılır.
Deney numunesinde ölçülen en büyük kömürleşmiş kısım, alevin başlangıç noktasından ölçülerek 2,5 mt yi geçmemelidir. Alev Parçacıklarının Berlirlenmesi Testi (Alev Damlatmama) – (IEC 60332-1-3, EN 60332-1-3, VDE 0482-332-1-3) 600 mm uzunluğundaki test numunesi, ön tarafı açık metal bir hücreye dik olarak iki ucundan sabitlenir.
Test numunesinin altına 300 ±10mm X 300 ±10mm ebatında 2 adet süzgeç kağıdı yerleştirilir. Alev, üst tutucunun alt kısmından 475 ±5 mm aşağıdan kablonun dikey düzlemi ile 45° açı yapacak şekilde uygulanır. Deney sırasında süzgeç kağıdı tutuşmaz ise yalıtılmış iletken veya kablonun deneyden geçmiş olduğu kabul edilir.
Halojen Asit Gaz Testi – (IEC 60754-1, EN 50267- 2-1, VDE 0482-267-2-1) Bu testler, halojen miktarını (Cl + Br miktarı), pH ve polimer
malzemenin iletkenliğini ölçmek için yapılır.
Halojen miktarını belirlemek için, yaklaşık 1 gr numune 800oC’ de bir silis cam içinde yakılır. Oluşan gazlar NaOH çözeltisinde absorbe edilir. Yanma işlemi bittikten sonra çözelti (NaOH + oluşangazlar) ayrı bir kaba alınarak titrasyon işlemi yapılır.
Halojen miktarı 5 mg / gr dan az olmalıdır. Asidik (Korozif) Gaz Testi – (IEC 60754-2, EN 50267-2-2, VDE 0482-267-2-2)
pH ve iletkenlik ölçümünde, yaklaşık 1 gr numune 935oC’ de yakılır.
Oluşan gazlar saf suyun içine absorbe edilir. Yanma işlemi bittikten sonra çözelti yıkama şişelerinden bir behere aktarılarak çözelti 1 lt’ ye tamamlanır. pH ve iletkenlik ölçülür. pH’ı 4,3’ den büyük, iletkenlik ise en fazla 100 μS/cm olmalıdır.
Duman Yoğunluğu Testi – (IEC 61034-2, EN 61034-2, VDE 0482-1034-2) Test odası, 27 m3 hacmindedir, bu odanın içinde yaklaşık 2,15 mm yüksekliğinde 100 W’ lık halojen bir lamba(ışık kaynağı) ve aynı yükseklikte ışık kaynağının karşısında selenyum foto-elektrik hücresinden oluşur.
Dumanın dağılımını sağlamak için bir vantilatör kullanılır. Kabloyu yakmak için ise bir tepsinin içine alkol karışımı konur. Test numuneleri 1 mt uzunluğundadır.
Numune sayısı kablo çapına göre belirlenir. Numuneler alkol tepsisine yatay olarak sabitlenip, vantilatör çalıştırılır ve alkol tutuşturularak test başlatılır.
Duman yoğunluğu, gelen ışığın yoğunluğunu ölçen fotoelektrik hücresi ile belirlenir. Test, ateş kaynağı söndükten sonra 5 dakika boyunca ışık iletiminde bir düşme olmazsa veya test süresi 40 dakikayı geçerse test sonlandırılır.
Işık iletimi, %60 dan aşağı olmamalıdır. İzolasyon Sürekliliği Testi (FE-180) – (IEC 60331-23, VDE 0472-814) Bu test, kablonun 180 dakika aleve maruz kaldığında ve alevin söndürülmesinden sonra yalıtım özelliğini koruyabildiğini gösterir.
1200 mm uzunluğundaki kablo numunesinin, iki ucundaki kaplamalar soyulmalıdır. Kablonun bir ucundaki iletkenler elektriksel bir bağlantı için hazırlanmalıdır.
Kablo, bekin yaklaşık 75 mm yukarısına kıskaçlarla yatay konumda tutulmalıdır. Kablonun orta kısmı, birbirinden 300 mm aralıklı yerleştirilmiş iki metal bilezikle desteklenmelidir.
Testte üç fazlı veya anma değeri 2 amperden az olmayan üç adet bir fazlı güç transformatörü kullanılmalıdır.
Transformatör, her bir fazda 2 Amperlik sigorta aracılığı ile kabloya bağlanmalıdır.
Bek ateşlenerek alev sıcaklığı en az 750°C ye ayarlanır. Numuneler alevin içine bırakılır. Test süresi olan 180 dakika geçtikten sonra gaz ve güç kaynağı kapatılır. Test süresi boyunca 2 amperlik sigortalardan hiçbiri atmadı ise test başarılıdır.
Darbe Altında İzolasyon Sürekliliği (PH) – (EN 50200, VDE 0482-200) Kablo, minimum bükme yarıçapı ile duvara monte edilerek 840oC sıcaklıktaki alev ile yakılır.
Kablonun beyan gerilimi iletkenlere uygulanarak her 5 dakikada bir 25 kg kuvvet kablonun bağlı olduğu duvara çaparak darbe uygulanır.
Kablonun dayanım süresi 15 dakika ise PH15, 30 dakika ise PH30, 60 dakika ise PH60, 90 dakika ise PH90, 120 dakika ise PH120 olarak adlandırılır.
Kablo Sisteminin Yalıtım Dayanıklılığı (E) (DIN VDE 4102-12) Bu test, tam bir kablo sisteminin ve bu kabloların bağlantı tertibatlarının, belirli bir zamanda ve gerçek yangın şartlarında, devre bütünlüğünü koruyabileceğini gösterir.
Bu testin gerekliliklerini yerine getiren kablolar, dayanıklılık süresine göre E30, E60 veya E90 olarak adlandırılır. Test fırını min. 3 metre uzunluğunda ve DIN VDE 4102-2’ nin bütün gereklerine uygun olmalıdır.
ISO 834’ e göre, sıcaklık, standart sıcaklık-zaman eğrisi(ETK) izlenmelidir. Kablo numuneleri; fırın içine normal çalışma şartlarındaki gibi, bağlantı elemanları, kablo tavaları ve merdivenleri ile duvara ve tavana monte edilir. Her ayrı tesisat şekli için, test edilecek kablo sayısı şu şekildedir.
Güç Kabloları:
2 numune, 4 x 50mm² veya daha büyük,Kontrol Kabloları:2 numune, 4 x 1,50 mm²,
Haberleşme Kabloları:
2 numune, müsade edilebilir en küçük damar veya per sayısı (2 x 2 x 0.8 mm) Kabloların fırın duvarlarının dışına çıkmasına izin verilir ve uygulanan test gerilimi, güç kabloları için 400 V., haberleşme kabloları için 110 V.’ tur. Devre bütünlüğü için, ölçüm süresine bağlı olarak aşağıdaki sınıflandırma yapılır;
E-30 > 30 dakika
E-60 > 60 dakika
E-90 > 90 dakika
Belirlenen sürede kısa devre olmadığı zaman test başarılıdır.
- Makale:Klas Kablo Genel Koordinatörü Yaşar SÜRÜCÜ ve Ürün Müdürü Özcan DEMİR.
- Sektörüm Dergisi sayı 15, yıl 2012.
- güncelleme: 13/05/2019
