Enflasyona sebep olan unsurlar ikiye ayrılır. Talep kökenli enflasyon ve arz kökenli enflasyon olarak sınıflandırılabilir.. Talep kökenli enflasyon talebin fazlalığı nedeniyle ürünün fiyatının artmasına neden olur. Nüfus artışı, gelir dağılımındaki değişim gibi birçok unsur talep enflasyonunun oluşmasına neden olur.
Talep enflasyonuyla mücadele etmek için 2 politika güdülebilir. Ya talebi kısacak politikalar uygulanır ya da arzı artırarak yani satış bacağında daha rekabetçi ortam oluşturarak.
Pandemi sürecinde üretim aksaklığı, lojistik problemleri arzın sağlıklı ve istikrarlı bir şekilde tüketiciye ulaşamaması böyle bir enflasyona sebep olmuştur. Ancak bu dediğimiz Avrupa ve ABD için geçerlidir.
Gelelim arz kökenli enflasyona; üretimin yapılamaması ve lojistik aksamaları, ürünün tüketiciye ulaşmasında sıkıntı yaratınca fiyatlar yükselir. Kaldı ki ülkemizde daha önemli bir sorun var o da kurların istikrarsız bir şekilde hızla yükselmesidir.
Kurların yükselmesi, girdi maliyetlerinin de yükselmesi demektir. Gerek hammadde ve sermaye malları, gerekse enerji, kur yükselişine hemen tepki vererek yükselmektedir.
Bu durum da doğal olarak fiyatlara yansımaktadır. İşte bizim yaşadığımız enflasyon da böyle bir enflasyon olup adına maliyet enflasyonu denir.
Maliyet enflasyonunun düşürülmesinin tek yolu girdi maliyetlerini düşürmektir. O da kısa vadede sadece kurun düşmesiyle mümkündür. Aksi halde daha ucuz alternatif girdileri bulup almamız gerekir ki bu ekonomik yapıda pek de mümkün görünmemektedir.
Yüksek faiz, gelir dağılımı bozuk bir ülkede tüketici davranışlarını önemli oranda etkilemez. Ancak yatırımcı davranışlarını etkileyebilir.
O zaman döviz, gayrimenkul altın gibi yatırım araçlarından mevduata doğru bir kaymaya neden olur. Bu durumda döviz fiyatı düşer ve girdi maliyetleri de düşer. Böylece enflasyonda hızlı düşüş sağlanabilir. Ancak iç talep azaldığı için değil, maliyetler düştüğü için enflasyon düşer.
Ülkemizde 2023 Haziran ayında %30 civarında yükselen döviz kurunun fiyatlara yansımalarını görüyoruz. Bu durumda yaşanan kur merkezli bir maliyet enflasyonudur. Bu durumda kurlar stabil kaldıkça enflasyonist baskı da azalacaktır.
Peki benzer kur hareketlerinin gelecekte tekrarlanmaması için ne yapılıyor? İşte önemli olan budur. Çünkü her kur oynaklığında tekrar baz etkisini ve ileride enflasyon düşecek hikayelerini duymaya devam edeceğiz.
Görüşmek dileğiyle…
