Bu ayki köşemde yüz ölçümüyle Avrupa’nın en büyük 16. ülkesi, en büyük 5. kömür üreticisi ve dünyanın en büyük lavanta ve gül yağı üreticisi Bulgaristan’dan bahsedeceğim. Adını birinci Bulgar İmparatorluğu’nu kuran Türki kökenli bir boy olan Ön Bulgarlar’dan almıştır.
14. yüzyıl ile 19. yüzyıl aralarında Osmanlı egemenliği altında kalan ülke; 1. Dünya Savaşı’nda Osmanlılar, 2. Dünya Savaşı’nda ise Almanya ile girdiği savaşlardan yenilgi ile ayrılmıştır. 2. Dünya Savaşı’ndan sonra sosyalist rejime geçen Bulgaristan, 1990 yılında Doğu Bloku’nun yıkılmasıyla sosyalist rejimi de bırakmıştır. 2007 yılında da Avrupa Birliği’ne üye olmuştur.
Bulgaristan, özel sektörün GSYİH’nın %70’inden fazlasını oluşturduğu açık, üst orta gelirli bir piyasa ekonomisine sahiptir. 1948’de ağırlıklı olarak kırsal nüfusa sahip, büyük ölçüde tarıma dayalı bir ülkeden, 1980’lerde Bulgaristan, bütçe harcama önceliklerinin başında bilimsel ve teknolojik araştırmaların yer aldığı bir endüstriyel ekonomiye dönüştü.
1990’da COMECON pazarlarının kaybı ve ardından planlanan sistemin “şok tedavisi”, endüstriyel ve tarımsal üretimde keskin bir düşüşe neden oldu ve bunu en sonunda 1997’de ekonomik bir çöküş izledi. Ekonomi, birkaç yıl sonra hızlı bir büyüme döneminde büyük ölçüde toparlandı, ancak aylık ortalama 1.036 Leva (615 $) ile AB’deki en düşük maaş olmaya devam ediyor. İş gücünün beşte birinden fazlası saatte 1,16 dolarlık asgari ücretle çalışıyor.
Yıllık hükümet bütçesinden en büyük pay savunma, içişleri ve adalet bakanlıklarına ayrılırken; çevre, turizm ve enerjiden sorumlu bakanlıklar en az fonu alıyor. Vergiler, GSYİH’nın %30’u oranında devlet gelirinin büyük kısmını oluşturuyor. Bulgaristan, %10’luk düz oran ile AB’deki en düşük kurumlar vergisi oranları bazılarına sahiptir. Vergi sistemi iki aşamalıdır. Katma değer vergisi, özel tüketim vergileri, kurumlar ve kişisel gelir vergisi ulusalken; emlak, veraset ve taşıt vergileri yerel makamlar tarafından alınır.
Yugozapaden Planlama Alanı, 2018’de 29.816 dolarlık kişi başına gayrisafi yurt içi hasıla (SAGP) ile en gelişmiş bölgedir. Nüfusun yalnızca %22’sine ev sahipliği yapmasına rağmen, tek başına ulusal gayrisafi yurt içi hasılanın %42’sini oluşturan başkent ve çevredeki Sofya Eyaleti’ni içerir.
İş gücü 3,36 milyon kişi olup, bunların %6,8’i tarımda, %26,6’sı sanayide ve %66,6’sı hizmetler sektöründe istihdam edilmektedir. Metal ve minerallerin çıkarılması, kimyasalların üretimi, makine yapımı, çelik, biyo-teknoloji, tütün, gıda işleme ve petrol arıtma başlıca endüstriyel faaliyetler arasındadır. Tek başına madencilik 24.000 kişiyi istihdam etmekte ve ülkenin GSYİH’sının yaklaşık %5’ini oluşturmaktadır.
Madencilikle ilgili tüm sektörlerde istihdam edilenlerin sayısı 120.000’dir. Bulgaristan, Avrupa’nın en büyük beşinci kömür üreticisidir. Yerel kömür, demir, bakır ve kurşun yatakları imalat ve enerji sektörleri için hayati öneme sahiptir.
Mısır, arpa, yulaf ve pirinç de yetiştirilmektedir. Kaliteli doğu tütünü önemli bir endüstriyel üründür. Bulgaristan ayrıca her ikisi de çeşitli kokularda yaygın olarak kullanılan lavanta ve gül yağının dünyadaki en büyük üreticisidir. Hizmet sektörü içinde turizm, ekonomik büyümeye önemli bir katkı sağlamaktadır.
Bulgaristan’ın stratejik coğrafi konumu ve iyi gelişmiş enerji sektörü, önemli fosil yakıt yatakları olmamasına rağmen onu Avrupa’nın önemli bir enerji merkezi haline getiriyor. Termik santraller elektriğin %48,9’unu üretiyor, ardından Kozloduy reaktörlerinden nükleer enerji (%34,8) ve yenilenebilir kaynaklardan (%16,3) geliyor. Belene’deki ikinci bir nükleer santral için ekipman satın alındı, ancak projenin akıbeti belirsizliğini koruyor. 12.668 MW kurulu kapasite, Bulgaristan’ın iç talebi aşmasına ve enerji ihraç etmesine neden oluyor.
Dış ticaret rakamlarına baktığımızda en çok ithal ettiği kalemler sırasıyla mineral yağlar, elektrik malzemeleri, makine, kara yolu taşıtları, metal cevheri ve plastik malzemeleridir. En çok ithalat yaptığı ülkeler sırasıyla Almanya, Türkiye, Rusya, Romanya ve İtalya’dır. Türkiye’den en çok demir-çelik, plastik malzemeleri, makine, metal cevheri, bakır ve elektrik malzemeleri ithal etmektedir.
İhracat kalemlerine baktığımızda elektrik malzemeleri, bakır, makine, mineral yağlar ve hububat ihraç etmektedir. En çok ihracat yaptığı ülkeler ise Almanya, İtalya, Romanya, Yunanistan ve Türkiye’dir. Türkiye’ye en çok bakır, elektrik malzemeleri, demir-çelik, kurşun ve tohum yağları ihraç etmektedir.
Türk elektrik sektöründen birçok firmayı Bulgaristan’da görebiliriz. Sigma Elektrik, Bafra Aydınlatma, ACK Aydınlatma, Rober Aydınlatma, Nak Kablo, Erka Kablo, Mutlusan, Etien Pano, Timsan Trafo gibi markalar göze çarpıyor.
Ayrıca inşaat sektöründe de birçok Türk inşaat firması Bulgaristan’da önemli projelere imza attı.
Bunlar arasında Bulgaristan’da en zor proje olarak ünlenen “Elin Pelin-Vakarel Demiryolu Hattı” ihalesini de Cengiz İnşaat-Duygu Mühendislik İş Ortaklığı kazandı. Zorlu bir zeminde planlanan ve dünyada sayılı firmaların üstesinden gelebileceği iş olarak görülen projenin ihale bedeli ise 255 milyon euro.
Ayrıca Avrupa’daki ilk önemli demiryolu projelerinden biri olan Doğuş İnşaat’ın aldığı proje; Nadejda Kavşağı, Merkezi Tren Garı, Svata Nedelya Meydanı ve Patriarch Evtimii Bulvarı olmak üzere 4 istasyonlu ve toplam uzunluğu 4,1 km olan metro hattını kapsadı. Bulgaristan’ın başkenti Sofya’da iki metro hattını tamamlayan Doğuş İnşaat, üçüncü projeye başlıyor.
Görüşmek dileğiyle…
