Bu ayki köşemde Avrupa’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden ve aynı zamanda AB’nin enerji alanında en bağımsız ülkesi, kökenlerini, Avrupa medeniyetinin de temelini oluşturan Roma İmparatorluğundan alan, kelime anlamı ile de Latincede “Romalı” anlamına gelen Romanya’dan bahsedeceğim.
Bugünkü Romanya’da, yerleşim Alt Paleolitik Çağ’da başlamış, ardından Daçya Krallığı’nı, fethini ve geç antik dönemde Roma İmparatorluğu tarafından Romalılaştırılmasını kanıtlayan yazılı kayıtlar ortaya çıkmıştır. Modern Romanya Devleti, 1859 yılında Tuna Prenslikleri Moldavya ve Eflak’ın birleşmesiyle kurulmuştur.
Resmi adı 1866’dan beri Romanya olan yeni devlet, 1877’de Osmanlı İmparatorluğu’ndan bağımsızlığını kazandı.
Birinci Dünya Savaşı sırasında 1914’te tarafsızlığını ilan eden Romanya, 1916’dan itibaren müttefik güçlerle birlikte savaştı. Savaşın ardından Bukovina, Besarabya, Transilvanya ve Banat, Krişana ve Maramureş’in bir kısmı Romanya Krallığı’nın bir parçası oldu.
Haziran-Ağustos 1940’ta Molotov-Ribbentrop Paktı ve İkinci Viyana Anlaşması’nın bir sonucu olarak Romanya, Besarabya ve Kuzey Bukovina’yı Sovyetler Birliği’ne ve Kuzey Transilvanya’yı Macaristan’a bırakmak zorunda kaldı.
Kasım 1940’ta Romanya Üçlü Pakt’ı imzaladı ve sonuç olarak Haziran 1941’de Mihver tarafında İkinci Dünya Savaşı’na girdi ve Ağustos 1944’e kadar Sovyetler Birliği’ne karşı savaşarak müttefiklere katıldı ve Kuzey Transilvanya’yı geri aldı.
Savaşın ve Kızıl Ordu’nun işgalinin ardından Romanya sosyalist bir cumhuriyet ve Varşova Paktı üyesi oldu. 1989 Devrimi’nden sonra Romanya demokrasiye ve piyasa ekonomisine geçiş sürecine girdi.
1990’ların sonlarında ve 2000’lerde yapılan bir dizi özelleştirme ve reformun ardından, Romanya ekonomisine devlet müdahalesi diğer Avrupa ekonomilerine göre biraz daha azdır.
2005 yılında hükümet, Romanya’nın artan oranlı vergi sistemini, Avrupa Birliği’ndeki en düşük oranlar arasında yer alan, hem kişisel gelir hem de kurumsal kâr için %16’lık düz bir vergi ile değiştirdi.
Romanya ekonomisi ağırlıklı olarak, ülkenin toplam GSYH’sinin %56,2’sini oluşturan hizmetlere dayanmakta olup, sanayi ve tarım sırasıyla %30 ve %4,4’ünü oluşturmaktadır. Romanya iş gücünün yaklaşık %25,8’i tarımda istihdam edilmekte olup, bu oran Avrupa’daki en yüksek oranlardan biridir.
Romanya, komünizmin sona ermesinin ardından artan miktarda yabancı yatırımcıyı kendine çekmiştir. Romanya’daki doğrudan yabancı yatırım stoku (DYY), Haziran 2019’da 83,8 milyar Euro’ya yükselmiştir.
Romanya’ya yatırım yapan bazı şirketler arasında Coca-Cola, McDonald’s, Pizza Hut, Procter & Gamble, Citibank ve IBM yer almaktadır.
En büyük yerel şirketler arasında otomobil üreticisi Automobile Dacia, Petrom, Rompetrol, Ford Romania, Electrica, Romgaz, RCS & RDS ve Banca Transilvania bulunmaktadır.
Romanya net elektrik enerjisi ihracatçısıdır ve elektrik enerjisi tüketimi açısından dünya genelinde 52. sıradadır. Üretilen enerjinin yaklaşık üçte biri yenilenebilir kaynaklardan, çoğunlukla hidroelektrik enerji olarak gelmektedir. 2015 yılında ana kaynaklar kömür (%28), hidroelektrik (%30), nükleer (%18) ve hidrokarbonlardı (%14). Petrol ve doğal gaz üretimi on yıldan uzun bir süredir azalıyor olsa da halen Doğu Avrupa’daki en büyük rafinaj kapasitelerinden birine sahiptir.
Avrupa’daki en büyük ham petrol ve kaya gazı rezervlerinden birine sahip olan Avrupa Birliği’nin enerjide en bağımsız ülkeleri arasındadır ve Cernavodă’daki nükleer enerji santralini daha da genişletmek istemektedir.
Dış ticaret rakamlarına bakıldığında en çok ihraç edilen kalemler sırasıyla; elektrik malzemeleri, kara yolu taşıtları, makine ve teçhizatları, mineral yağlar ve hububat iken, en çok ihracat yapılan ülkeler ise sırasıyla Almanya, İtalya, Macaristan, Fransa, Bulgaristan’dır. Türkiye’ye (9.) en çok demir-çelik, kara yolu taşıtı, makine, elektrik malzemeleri ve kauçuk ihraç etmektedir.
En çok ithal edilen kalemler ise sırasıyla; elektrik malzemeleri, mineral yağlar, makine, kara yolu taşıtları, plastik malzemeleri ve demir-çeliktir. En çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, Bulgaristan, Macaristan, Polonya ve Türkiye’dir. Türkiye’den en çok mineral yağlar, demir-çelik, plastik malzemeleri, kara yolu taşıtları, makine ve elektrik malzemeleri ithal etmektedir.
Elektrik sektöründe birçok Türk markasını görmek mümkün. Pazarlarda yer alan bazı Türk markalarımız ise şöyle; Far Elektrik, Nak Kablo, Deko Elektrik, Etien Pano, ACK Aydınlatma, Bafra Aydınlatma, Alvina Avize, Erka Kablo, Emfanorm Elektronik, Zeybek Elektrik, Sutem Elektrik, Metalka, Tempa Pano, Çetinkaya Pano, Biçer Pano, Arken Jeneratör, Güçbir Jeneratör, Aksa Jeneratör, Bemis, Mutlusan Elektrik.
İnşaat sektöründe de Türk firmaları oldukça başarılı projelere imza atıyor. Cengiz ve MAPA’nın yanı sıra Özaltın İnşaat ülkede çok aktif. Son olarak ESTA ve Günal Grup Romanya’da yeni yol yapım ihalesi kazandı.
Özaltın İnşaat, 9 köprü ve otoyol yapıyor. Karpat Dağları’nı delen ilk otoyol olacak proje kapsamında, 49 köprü, 27 viyadük ve 7 tünel inşa edilecek.
Bunun yanı sıra Romanya’nın en büyük 1000 firması arasında 9 Türk firması yer alıyor. Bunlardan Arctic 62. Sırada yer alıyor. 202’inci sırada Kastamonu Romania, 253’üncü sırada MARTUR Automative, 336’ıncı sırada Marathon Distribution Group, 558’inci sırada DECO Frucht, 715’inci sırada Glasscorp, 731’inci sırada Rulmenti, 732’inci sırada Avelar Trading LP. ve 832’inci sırada ise Banvit Foods yer alıyor.
Romanya genelinde aralarında 9 Türk firmasının da bulunduğu en büyük 1000 firmanın 2018’deki toplam cirosu yaklaşık 154,2 milyar euro. Bu, Romanya’daki toplam ekonominin yüzde 47,4’üne karşılık geliyor. Bunun içerisinde 9 Türk firmasının payı ise yaklaşık 1,07 milyar euro.
Tüm sektörün geçmiş Kurban Bayramı’nı kutluyor ve önümüzdeki ay tekrar görüşmek üzere diyorum.
