Nikola Tesla günümüzdeki neredeyse her elektrikli cihazın var olmasını sağlayan ünlü bir bilim insanıdır. Hayatını ücretsiz enerji dağıtımına adamıştır. Dönemindeki en büyük rakibi olan Edison da enerji ve elektrik üstüne çalışmıştır. Edison ampülü icat etmeye çalışırken Tesla kendi laboratuvarında çoktan floresan lamba ile çalışmalarını yapıyordu.
Çoğu insan floresan, radyo ve radarın Edison tarafından icat edildiği düşünürken aslında bu icatlar Tesla’ya aitti. Nikola kendi çağının çok ilerisinde düşündüğü için buluşları günümüzün teknolojine kadar taşınmıştır.
Özet Bölümü
Tesla’nın Çocukluk ve Okul Dönemi
Nikola Tesla Sırbistan’ın küçük bir kasabasında 10 Temmuz 1856 yılında doğmuştur. Babası bir rahip annesi ise köylü bir kadındı. 5 kardeşe sahipti. Çocukken kardeşini kaybetmesi ve çevresel faktörlerden dolayı hem içe kapanık hem de takıntıları olan birine dönüştü.
Babası onu her zaman bir rahip olarak hayal ederdi, hatta onu bir manastıra verip orada eğitim almasını düşünürdü. Annesinin ise fikirleri başkaydı. Tesla’nın okula gidip düzgün eğitim alıp iyi bir geleceğe sahip olmasını istiyordu.
Küçük Tesla okulda fizik ve matematiğe ilgi duymaya başladı. Pratiğini üniversite yıllarında yaptığı çalışmalar sayesinde ilerletti. Avusturya’da bulunan Graz Üniversitesi’nde okurken okulun kendisine yararı olmadığını düşünerek okulu bıraktı.
Nikola’nın ilk soyadı başta ‘’Tesla’’ değildi. O dönemdeki soyadı ‘’Draganic’’ idi; ancak soyadından pek memnun değildi. Yasalar önünde reşit görülecek yaşa geldiğinde mahkemeye başvurarak ‘’Tesla’’ soyadını aldı.
Eğitimini ve lisanını geliştirmek için Prag Üniversitesi’nde öğrenim görmeye devam etti. İngilizce, Fransızca ve İtalyanca öğrenerek yurt dışındaki yazıları takip etmeye başladı.
Nikola Tesla, çocukluğunda başlayan takıntılar ve asosyallikten dolayı üniversiteyi bırakmak durumunda kalmıştır. Babası, Nikola’ya eğitim konusunda güvendiğinden onun tekrar üniversiteye gitmesini istemiştir.
Bu destek sayesinde Nikola eğitim hayatına dönmüş ve Prag Charles Ferdinand Üniversitesi’ne başlamıştır. Okula başladıktan birkaç yıl sonra babası vefat ettiği için okulu yine bırakma kararı almıştır.
Tesla’nın İş Hayatı ve Yurt Dışı Dönemi
Nikola okulu tamamen bıraktıktan sonra Fransa’da bir telefon şirketinde işe başladı. Burada bobinler ve akımlar üzerinde çalışmalar yapma fırsat buldu.
Tesla’ya göre her elektrikli alet için doğru akımı kullanmak doğru değildi. Ona göre, eğer doğru akım her zaman olursa kullanılacak her araç için bir kablo lazım gelecekti. Tesla, insanların ileride daha fazla elektrik kullanacağını varsayarak bir sürü kablonun şehirleri saracağını ön görmüştür.
Bu hem maliyetli hem de görüntü kirliliği oluşturabilecek bir durumdu. Bunu engellemek için eski sınıf arkadaşıyla beraber kolları sıvayarak işe koyuldular. Bu çalışmalar sonucunda manyetik alanı keşfederek endüstri devrimine çok büyük katkı sağladılar.
Ancak Tesla’nın isteği daha farklıydı. Daha büyük işlere uğraşmak için Amerika’ya gitti. Orada hayatını devam ettirebilmek için bir takım işlerde çalıştı. Gündüzleri çeşitli işlerde çalışarak para kazanıyor, geceleri ise bilim adamı kimliğiyle transformatör ve jeneratör projeleri üstüne çalışıyordu.
Nikola Tesla Thomas Edison’a Karşı
Edison kendi çalışmalarını hızlandırarak akkor lambayı icat etti. Tesla’nın öngörüsü gerçekleşmişti. Sokak lambalarının elektrik tellerinde doğru akım olduğu için, bir sürü dışarı sarkmış kablo etrafta korumasız çocuklarla hayvanların korkulu rüyası oluyordu. Ancak git gide artan çocuk ölümleri kimseyi rahatsız etmiyor gibiydi.
Edison’ın Akkor lambası da doğru akımla çalıştığı için sesini çıkarmıyordu. Tesla, Thomas Edison’a bir mektup yazarak onunla çalışmak istediğini söyledi. Edison bu teklifi kabul etti ve beraber çalışmaya başladılar.
Tesla Edison’a AC şebekesinden bahsetti. Bu şebeke yan akım kullandığı için daha güvenliydi ama Edison onu dinlemedi ve kendi doğru akımla çalışan DC şebekesinde çalıştırdı.
Günün birinde Edison, Tesla’dan kendi DC jeneratörünü 50.000 dolara tamir etmesini istedi. Tamiratı kabul eden Nikola, 25 gün gibi kısa süre içerisinde tamamladi. Tesla parasını istemeye gittiğinde Edison onunla alay ederek şu sözleri söyledi: “Sende Amerikan espri anlayışı yok”. Bu alaylı tavır karşısında Nikola Tesla istifasını vererek dünyanın en bilimsel rekabetinin ilk adımını attı.
Westinghouse Döneminde Nikola Tesla
İstifasının ardından tekrar işçiliğe dönen Tesla yeni adımlar atmaya başladı. Birkaç yatırımcının küçük işlerini hallederek kendi küçük şirketi olan “Tesla Electric Company”yi kurdu.
Bu dönemde, Tesla’nın kendi fikri olan AC ile çalışan motorları yatırımcılar tarafından beğenilmeye başladı.
Şansı yaver gitmeye başlayan Tesla çalışmalarını hızlandırarak AC motorları üstünde çalışan Westinghouse’un dikkatini çekti. George Westinghouse zamanının en büyük yatırımcılarından biriydi. Tesla’ya güzel bir teklif sundu ve bunun üzerine birlikte çalışmaya başladılar.
Tesla, aldığı paranın yarısıyla daha büyük laboratuvar açarak çalışmalarını büyüttü. Bu ortaklıktan haz etmeyen Edison kendi DC tekelini herkese zararsızmış gibi gösteriyordu. Asıl zararlı olanın AC olduğunu söylüyordu.
Kendi sistemini fareler ve atlar üzerinde deniyor, insanlar için de bunun bir sıkıntı oluşturmadığını iddia ediyordu. Hatta Edison bir keresinde bir file 3000 w elektrik vererek bu iddiasını ispatlamaya çalıştı. Ancak bu yüksek akım karşısında fil hayatını kaybetti.
Mücadelenin Galibi
Yaşanan birçok karalama kampanyası Westinghouse’u zor duruma soksa da, Westinghouse – Tesla ikilisinin eline AC’yi halka tanıtmaları için bir fırsat geçti. Amerika’nın keşfinin 400.yılı şerefine Chicago’da bir dünya fuarı düzenlenecekti.
Bu fuarın aydınlatmasını hükümet ihale ile bir şirkete verecekti. Edison bu işi 1 milyon dolara yapabileceğini açıklamıştı. Tesla’nın şirketi ise daha düşük bir fiyat vererek ihaleyi kazandı. Hükümet işi Tesla’nın şirketine vererek aslında AC’ye mükemmel bir şans tanıyordu.
Edison’ın sahibi olduğu General Electric işleri zorlaştırmak için fuarda akkor lambanın kullanımını yasakladı. Westinghouse – Tesla ikilisi ise buna boyun eğmeyerek iki pinli ampulü icat etti. Fuarı başarı ile atlatan AC motoru ile Tesla, mücadelenin de galibi olmuştu. Bu sayede Tesla ve şirketi dünya çapında tanınmaya başladı.
Tesla’nın Şanssızlığı ve Şüpheli Ölümü
20.Yüzyıl’ın başlarındaki ekonomik krizden dolayı Westinghouse iflas etti. Yatırımcısını kaybeden Tesla yılmayarak çalışmalarına devam ederken birçok projeyi de gerçekleştirdi. Lakin 1912’den sonra fonlarını kaybetmeye başladı ve işleri tehlikeye girdi.
Günümüzde birçok insan bu dönemde Tesla’nın yaşadıklarını bir tür “devlet komplosu” olarak görüyor, çünkü Nikola’nın icatlarına talep ve destek yoğunken bir anda yaşanan bu düşüş normal değildi.
Yıllar içinde Tesla parasal sorunlar yaşamaya ve sürekli borçlanmaya başladı. Durumu günden güne kötüleşiyordu. Nihayet 7 Ocak 1943 tarihinde bir otel odasında cansız bedeni bulundu.
Ölümünün üstündeki sır perdesi hala aralanmış değildir. Tesla’nın öldüğü otelin yakınında bulunan bazı görgü şahitleri, o öldükten sonra odasına 2 FBI ajanının girdiğini iddia etti. Daha sonra bazı komplo teorileri, Tesla’nın icadı olan “Teleforce gun”ın çalındığını savundu. Ancak bu iddiların hiçbiri henüz kanıtlanmış değil.
Tesla’nın İcatları ve Başarıları
Nikola Tesla, günümüzdeki hayatın kolaylaşmasını sağlayan bir bilim insanıydı. İnsanlık için yaptığı çalışmalar şöyledir:
- Günümüzde tıp dünyasına büyük kolaylık sağlayan röntgen cihazını icat etti.
- En büyük hayali bedava elektrik dağıtımı idi. Bunun için 1900 yılında Wardenclyffe kulesini inşa ederek bu projeye başladı. Gerekli desteği alamadığı için bu projeyi tamamlayamadı.
- Uzaktan kumanda teknolojisini bularak günümüzdeki kolaylığı bize sundu.
- Bulduğu radar teknolojisi sayesinde insanlık tarihinde ilk kez uzaya ses dalgaları yollayarak başka varlıklara iletişime geçmeye çalıştı
- Dünyanın ilk hidroelektrik santralini kurdu.
- Dünyada en çok patent alan kişi olarak 1943’te Guinness Rekorlar Kitabı’na girdi.
- Bilim adamlarının 1973 yılında varlığını kanıtladığı Kuarklar’ı o 1930 yılında keşfetti.
- Mikrodalga ve mikroskopu icat ederek birçok alanda insanlığa fayda sağladı.
Tesla’nın bu icatlarında ki ortak nokta insanlığın ilerlemesi ve daha parlak bir gelecek hayalidir. Tuhaf olan şu ki, istese dünyanın en zengin insanı olabilecekken meteliksiz şekilde bir otel odasında yalnız başına ölmüştür. Ancak onun hayalleri ve idealleri, günümüzde birçok bilim insanı tarafından paylaşılmaktadır.
Makale/araştırma: Sektörüm Elektrik Aydınlatma Dergisi
kaynaklar:
https://en.wikipedia.org/wiki/Nikola_Tesla
https://www.geni.com/people/Nikola-Tesla/5197946247210041902
https://www.sabah.com.tr/yasam/2018/08/17/tesla-ve-edison-arasindaki-elektrik-akimi-baglantisi-nedir-alternatif-akim-ve-dogru-akim
https://www.historyextra.com/period/victorian/edison-westinghouse-tesla-real-history-behind-the-current-war-film/
https://www.biography.com/inventor/nikola-tesla
