Bu ayki köşemde uluslararası arenada tanınan en genç ülke olan ve en huzurlu ülkelerden biri olarak gösterilen Karadağ’dan bahsedeceğim. Karadağ, Güneydoğu Avrupa’da, Balkan Yarımadası’nda bir ülkedir.
25 belediyesinin toplam nüfusu 633.158 kişidir ve 13.812 km²’lik bir alana sahiptir. Kuzeybatıda Bosna Hersek, kuzeydoğuda Sırbistan, doğuda Kosova, güneydoğuda Arnavutluk, batıda Hırvatistan ile komşudur ve güneybatıda Adriyatik Denizi boyunca uzanan bir kıyı şeridine sahiptir.
Başkent ve en büyük şehir Podgorica’dır, Cetinje ise Eski Kraliyet Başkenti ve kültür merkezidir. Slav halklarının MS 6. ve 7. yüzyıllarda Balkanlar’a gelmesinden önce, bugün Karadağ olarak bilinen bölgede esas olarak İliryalılar olarak bilinen halklar yaşıyordu.
Erken Ortaçağ döneminde, günümüz Karadağ topraklarında üç prenslik bulunmaktaydı: Kabaca güney yarısına denk gelen Duklja; batıda Travunia; ve kuzeyde Rascia proper.
Zeta Prensliği 14. ve 15. yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. 14. yüzyılın sonlarından 18. yüzyılın sonlarına kadar, güney Karadağ’ın büyük bir kısmı Venedik Cumhuriyeti tarafından yönetildi ve Venedik Arnavutluğu’na dahil edildi.
Karadağ adı ilk olarak 15. yüzyılın sonlarında ülkeye atıfta bulunmak için kullanıldı. Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altına girdikten sonra Karadağ, 1696 yılında Petrović-Njegoš Hanedanı’nın yönetimi altında önce teokrasi daha sonra da laik bir prenslik olarak yarı özerklik kazanmıştır.
Karadağ’ın bağımsızlığı 1878’de Berlin Kongresi’nde Büyük Güçler tarafından tanındı. 1910 yılında ülke bir krallık haline geldi. Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra krallık Yugoslavya’nın bir parçası oldu. Yugoslavya’nın dağılmasının ardından Sırbistan ve Karadağ cumhuriyetleri birlikte bir federasyon ilan etti.
Haziran 2006’da Karadağ, bağımsızlık referandumunun ardından Sırbistan ve Karadağ’dan bağımsızlığını ilan ederek bugünkü Karadağ ve Sırbistan’ı oluşturdu. Karadağ bu nedenle dünyada uluslararası alanda tanınan en yeni ülkelerden biridir.
Karadağ ekonomisi çoğunlukla hizmete dayalıdır ve piyasa ekonomisine geç geçiş aşamasındadır. Karadağ’ın doğal kaynakları arasında ormanlar, boksit ve hidroelektrik enerji en önemlileridir.
Karadağ’ın karayolu altyapısı Batı Avrupa standartlarında değildir. Hiçbir yol tam otoyol standartlarını karşılamamaktadır. Yeni otoyolların inşası, tek tip ekonomik kalkınma ve Karadağ’ın cazip bir turizm merkezi olarak geliştirilmesi için önemli olduğundan ulusal bir öncelik olarak kabul edilmektedir.
Turizm sektörünün ekonomiyi destekleyen önemli kalemlerden biri olduğu açık. Bu anlamda, 2022 yılında Karadağ’ı ziyaret eden toplam 2,1 milyon ziyaretçi 12,4 milyon gece geçirmiştir.
Karadağ’a gelen yabancı ziyaretçilerin çoğunluğu komşu ülkeler Sırbistan, Bosna Hersek ve Kosova’nın yanı sıra Rusya’dan gelmektedir.
Avrupa Birliği’ne entegrasyon Karadağ için yüksek öncelikli bir konu olmaya devam etmektedir. Sırbistan’dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana Karadağ dış politikasının odak noktası olmuştur.
Haziran 2023’te yeni seçilen Cumhurbaşkanı Milatović, Karadağ’ın 2027 veya 2028’e kadar Avrupa Birliği’ne katılmasını beklediğini ifade etmiştir.
Dış ticaret rakamlarına bakıldığında, mineral yağlar, alüminyum, ahşap, meşrubat ve ilaç en çok ihraç edilen kalemlerdir. En çok ihracat yapılan ülkeler Sırbistan, Bosna Hersek, Slovenya, Çek Cumhuriyeti ve Çin’dir.
Türkiye’ye en çok doğal taşlar, inorganik kimyasallar, alüminyum ihraç etmektedir.İthalat rakamlarına bakıldığında, en çok ithal edilen kalemler mineral yağlar, kara yolu taşıtları, nükleer reaktörler, elektrik malzemeleri ve ilaç ithal etmektedir.
En çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla Sırbistan, Çin, Almanya, Yunanistan ve İtalya’dır. Türkiye’den en çok mobilya, elektrik malzemeleri, nükleer reaktörler, giyim, kara yolu taşıtları, doğal taşlar ithal etmektedir.
Elektrik sektöründeki Türk markalarından en çok ithalat yapan firmalar arasında Xkoren Elektrik, Bafra Aydınlatma, ACK aydınlatma, Nak Kablo, NKS Kablo, Zeybek Elektrik, ARS Elektrik, Erse Kablo, Mono Elektrik, Altaş Jeneratör, Pelsan Elektrik, EZT Elektrik gibi firmalar yer alıyor. Bunların yanı sıra inşaat sektöründe de ciddi Türk yatırımcısını çekmektedir.
Karadağ’da bulunan yatırımcı firmalarımız ağırlıklı olarak; ana metal sanayi ve fabrikasyon, inşaat, ulaştırma ve depolama, lojistik, konaklama ve yiyecek hizmetleri faaliyetleri, toptan ve perakende ticaret, turizm, teknik müşavirlik, danışmanlık sektörlerinde faaliyet göstermektedir.
Karadağ’a 2023 yılında gerçekleştirilen doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) kapsamında Türkiye’den Karadağ’a 85.263,41 milyon Avro tutarında yatırım gerçekleşmiş ve ülkemiz, Sırbistan (125.266,56) ve Rusya Federasyonu’nun (112.506,57) ardından 3. sırada yer almıştır.
2016 yılı ilk yarısında toplam 30 olduğu tahmin edilen Türk firma sayısının, yıllar itibariyle çok hızlı bir ivmeyle artması neticesinde, 2023/ 28 Aralık verilerine göre Karadağ’da 8.328 adet Türk vatandaşlarınca kurulmuş şirket bulunmakta ve kayıtlara göre aktif olarak görünmektedir.
Karadağ’daki ilk yatırımcımız ve en büyük yatırımcılarımızdan birisi Bursa merkezli Gintaş Şirketler grubudur. Şirket, Karadağ’ın Başkenti Podgorica’da 58 bin metrekare toplam yapı alanına modern bir pazar yeri ve alışveriş merkezi yapmıştır.
Aynı zamanda başkent Podgoritsa’da 4 yıldızlı Ramada Oteli’ni de bu firmamız yapmıştır. Agrogora Organic Fruits ismiyle kurulan şirketle birlikte Karadağ’ın Mojkovac Belediyesinden kiraladıkları arazide yaban meyveleri toplama ve işleme Merkezi kurma konusunda planlamaları ve çalışmaları devam etmektedir.
Tosyalı Holding demir çelik üreticisi Niksiç şehrindeki Zeljezara fabrikasını satın almış olup, Tosçelik Special Steel adı altında faaliyet göstermekle birlikte 2021 yılında şirket tarafından gerek pandemi ve gerekse diğer sebeplerle kademeli olarak üretim süreci durdurulmuştur.
Global Port firması, Karadağ’ın Bar Limanı’nın halka açık olmayan % 62’lik hissesini özelleştirme yoluyla almıştır. Böylelikle bir Türk şirketi yabancı limanda ilk defa çoğunluk hissesini elde etmiştir.
Borsa İstanbul, Avrasya borsaları arasında bölgesel bir ağ kurulmasına yönelik hedefleri doğrultusunda Bakü, Kırgız ve Saraybosna borsalarının ardından Karadağ Borsası’nın % 24.38 hissesini 449,8 bin Avro karşılığında Aralık 2013’te satın almıştır.
Görüşmek dileğiyle…
