Tünel içerisinde olağan durum dışında gerçekleşecek araç arızası, kaza veya yangın gibi durumlarda kullanıcıların tünel işletme merkezi ile iletişimi sağlamak veya tünel içeresinde olan bir olayı kullanıcılara bildirmek için bazı sistemler tesis edilir.
Bu yazımda sizlere bu sistemlerden kullanıcı ve işletme ekipleri arasında sesli iletişim sağlayan telefon, anons, radyo anons sistemlerinden bahsedeceğim.
Aşağıda bahsedeceğim sistemlerin gereklilikleri tünel uzunluğuna göre değişse de Avrupa Parlementosu ve Konseyinin 29 Nisan 2004 tarih ve 2004/54/EC sayılı Direktifi adlı “Tünellerin Asgari Güvenlik Gereksinimleri” nde 500 metreden uzun tüneller için kurulması zorunlu olarak belirtilmiştir.
Acil Durum Telefon Sistemi
Tünel giriş, çıkış ve iç bölgesinde bulunan acil durum telefonları, kullanıcıların karşılaştığı acil durumları tünel izleme/kontrol merkezine aktarabilmesi için tesis edilir. Bu acil durum telefonları günümüzde tuşsuz olacak şekilde seçilmektedir.
Böylece ahizenin yerinden kaldırılmasıyla beraber işletme ekiplerinin bulunduğu yere otomatik olarak uyarı gitmesi ve cevaplanması sağlanmaktadır. Yapımı daha eski olan tünellerde ise tek tuşlu telefonlar bulunabilir. Bu telefonlarda ahizenin kaldırılması sonrası üzerinde bulunan tuş kullanılarak haberleşme sağlanabilir.
Acil durum telefonları genel olarak görüşme kalitesinin ve kullanıcı güvenliğinin sağlanması için tünel içerisine yapılmış odalara tesis edilir. Bu odalar sayesinde kullanıcılar trafik gürültüsü olmadan güvenli bir şekilde işletme ekibi ile iletişim kurabilirler. Telefonların oda içerisine tesis edilemediği yerlerde trafik gürültüsü altında bile iletişimi sağlayabilecek telefon seçilmesine özen gösterilmelidir. Ayrıca telefonu kullanacak kullanıcılarında güvenliği için önlemler alınmalıdır.
Acil durum telefonların bulunduğu noktalarda telefona ek olarak kullanıcıların kullanabileceği acil durum butonu ve yangın ihbar butonları da bulunabilir.
Bu butonlar sayesinde tünel içerisindeki olaylar işletme ekibine bildirilebilir. Haberleşme telefonlarının bulunduğu lokasyonlarda tünel sürüş istikametinde kullanıcılar tarafından görülebilmesi için ışıklı telefon işareti de bulunur.
Acil durum telefonları iki yönlü kullanılabilmektedir. Kullanıcılar telefonu ile işletme ekibi ile iletişim sağlarken, işletme ekipleri acil durum telefonlarını çaldırarak ve anons sistemi ile kullanıcıları telefona yönlendirilerek iletişim başlatabilir. Bu sayede acil durumlarda panik halinde olabilecek kullanıcılar ile iletişim sağlanmış olur.
Kamu Anons Sistemi
Tünel girişi, çıkışı ve iç bölgelerinde acil durumların tünel kullanıcıların bildirilmesi için anons sistemi kurulur. Bu sistem ile işletme ekibi tüneldeki durumları sesli olarak kullanıcılara aktarabilir.
Tüm ses sistemlerinde olduğu gibi temelde amplifikatör ve hoparlörlerden oluşur. Bu ekipmana ek olarak mikrofon ve hazır kayıtların oynatılabilmesi için kontrol ekipmanı da bulunur.
Tünel anons sisteminde hoparlörler trafik yönünün tersine bakacak şekilde konumlandırılmalıdır. Bu sayede sesin direkt olarak araçlara aktarılması sağlanmaktadır.
Ancak trafik gürültüsüne rağmen araç içinden anonsların duyulabilmesi için yüksek desibellerde hoparlörlere ihtiyaç duyulmaktadır.
Şartnamelerde genel olarak belirtilen kriter ise tüm camları kapalı bir araçta sesin yeterli seviye ve anlaşılabilirlikte olmasıdır. Tünel gibi büyük ve içi boş yapılarda sesli uyarıların en önemli sorunlarından biri anlaşılabilirlik sorunudur.
İyi tasarlanmamış bir tünel anons sisteminde oluşacak yankı sesli uyarıları anlaşılmaz hale getirmektedir. Tasarım yapılırken bu hususa dikkat edilmeli tünel işletmeye açılmadan önce ses yüksekliği ve anlaşılabilirlik (netlik) testleri yapılmalıdır.
Radyo Anons Sistemi
Tüm kullanıcıların bildiği üzere, neredeyse tünel içerisine girildiği andan itibaren radyo yayınları kesilmeye başlamaktadır. Tünellerin yerin metrelerce altında kapalı ortam olmasından dolayı radyo frekansları araçlara ulaşamamaktadır.
Bu durumu tersine çevirmek veya araçlardaki açık radyolardan anons yapılabilmesi için tünellere radyo sistemi kurulmaktadır. Radyo sistemi iki şekilde kullanılmaktadır.
1- Radyo bandında yayın yapan kanalların dışarıya kurulan bir anten ile algılanarak tünel içerine aktarılabilir veya radyo frekansı üzerinden anons yapılabilir.
2-İtfaiye, ambulans veya kolluk kuvvetlerinin tünelden geçişi sırasında telsiz ile haberleşmeye devam etmesidir. Güncel tünellerde bu sistem tünel içerisinde bulunan iki radyo sistemi kablosu ile yapılmaktadır. Bir kablo telsiz yayınını algılayıp dışarıda bulunan antenlere aktarırken diğer kablo antenler aracılığı ile aldığı yayını telsizlere aktarır.
Radyo sistemine ait antenlerin sayı ve şekilleri tünel ihtiyaç ve şartnamelerine göre belirlenmektedir.
Günümüz karayolları normlarında en az 6 adet FM yayınının tünel içerisine aktarılması ve kamu kuruluşlarının telsiz iletişiminin kopmaması talep edilmektedir.
Radyo/telsiz yayını, tünel içerisinde, kaçaklı kablolar (leaky feeders) ile yapılmaktadır. Bu kablo temelde bir koaksiyel kablo olup bir anten gibi alıcı/verici olarak çalışabilirler.
Bu kablolar normalde alışıla gelmiş sinyal kabloları gibi dışarı ışın saçmaması veya dışarıda bulunan sinyallerin kabloya aktarılmaması için değil, tam aksine içerisinden geçen sinyalin dışarıya aktarılabilmesi veya dışarıdan gelen sinyallerin alınması için tasarlanmışlarıdır. Bu sebeple kaçaklı veya ışın yayan kablo olarak adlandırılmaktadır.
Kamu anons ve radyo anons sistemi yangın senaryosu ile beraber çalıştırılabilir. Bu sayede olası yangın durumunda iki sistemde sesli olarak kullanıcıları bilgilendirilecektir. Bu sistemler aynı zamanda tünel içerisinde kurulacak diğer senaryolar ile birlikte de çalıştırılabilir. Örneğin tünel içerisinde olan bir kazanın, bakım için kapalı olan şeritlerin kullanıcılara aktarılması için trafik senaryoları ile entegre edilebilir.
Tünel içerisinde anonslar kullanıcıları bilgilendirme için en önemli araçlardır. Kullanıcılara tünel içerisinde olan olaylar veya dikkat edilmesi gereken hususlar anons sistemi ile aktarılmaktadır.
Bu sebeple tüm kullanıcıların anonsları dikkatlice dinlemeli ve yönlendirmelere/talimatlara uymaları sürüş güvenliği için önem arz etmektedir.
Görüşmek dileğiyle…
