Kasım ayının ortasında, yöneticisi olduğum Trimbox’ın ve ülkemizin önemli güç kaynağı üreticilerinden birinin Irak Distribütörü olan ALD Enerji ile birlikte Erbil Yapı Fuarı’ndaydık.
Genellikle olduğu gibi Irak’ta da, güç kaynağı ile aşırı gerilim sönümleyici ya da regülatör ile aşırı gerilim sönümleyicinin birbirine rakip değil aksine birbirlerini tamamladıklarını anlatma gerekliliğini farkettim.
Buna faz koruma rölesini de eklemek mümkün ama o belki başka bir yazının ana konusu olmalıdır. Bu nedenle bu yazımı tam olarak bu konudaki detaylara ayırarak bilgi vermek istiyorum. Değerli dostlar, kavramlar teknik alanlarda o kadar iç içe girmiş durumda ki; hangi teknoloji ne için kullanılır, ne için kullanılmalıdır, çıkış amacı ve şu andaki kullanım amacı arasında ciddi kavram kargaşaları oluşmuş durumda.
Örneğin; Güç Kaynağı (Power Supply) İngilizce orijinal adından da anlaşılacağı üzere güç sağlama, arz, destek ürünü olarak üretilmiştir. Yani bir yerde enerji sekteye uğrar ya da dışardan belirli süreli enerji ihtiyacı hasıl olursa, güç kaynakları ile bir enerji arzı gerçekleştirilmektedir.
Peki kullanım alanı böyle midir? Maalesef güç kaynakları, pazarlama stratejilerinin etkisiyle %80 oranında enerji arzında meydana gelen aşırılıklarda cihazların zarar görmemesi üzerine oturtulmuş durumdadır.
Güç kaynakları cihazları korur mu? Aslında bu sorunun yanıtı yüksek bir oranla EVET! Ama bu işlemi yaparken yüksek bir oranla kendisi zarar görmekte ve yine enerji arzında sorun yaşanabilmektedir. Özellikle saniye mertebesinde bile enerji kesilmesine tahammülü olmayan yaşam destek üniteleri, serverler vb. kullanım alanlarında büyük sorunlar meydana gelebilmektedir.
Regülatör konusuna da biraz değinecek olursak, regülatör teknolojisine eskisi kadar gereksinim duyulmamakla birlikte, Erbil gibi trafosu tam olarak oturtulmamış şehirlerde mutlaka kullanılması gereken bir teknoloji olarak karşımıza çıkmaktadır. Ama regülatörün de korunmaya muhtaç olduğunu, onun da elektrik git-gelleri, yıldırım gibi aşırı gerilimlerde zarar gördüğünü unutmamak gerekir.
Konuyu bağlamak gerekirse, aşırı gerilim sönümleyiciler ne regülatör gibi sürekli enerji düşüşü ya da yükselişini normal seviyeye indirir, ne de güç kaynağı gibi enerji desteği sağlar.
Aşırı gerilim sönümleyiciler kendi işlerini hakkıyla yerine getirir. Güç kaynağı ve regülatör de dahil olmak üzere, elektrikli tüm cihazların yıldırım dahil, aşırı gerilimlere karşı korunmasını sağlar.
Aşırı gerilim sönümleyicilerin dayanımı 15kV, 20kA gibi çok yüksek değerlerde olsa bile olur da aşırı gerilim sönümleyici de zarar görürse, güç kaynağı, regülatör yada jeneratör sağlam olduğu için ve sistemdeki cihazlar sağlam olduğu için enerji sürekliliği bozulmaz.
Trvaristör Teknolojisi
En çok karşılaştığım sorulardan birisi de şu oluyor; “Güç kaynağının ya da regülatörün de girişinde varistör var ve aşırılık durumunda onlar zarar görüyor, değişiyoruz ve tekrar devreye alıyoruz. Aşırı gerilim sönümleyicilerde de varistör yok mu, farkı nedir?”
Güç kaynakları, regülatör ya da elektrikli cihazlarımızın tamamında varistör bir koruma elemanı olarak kullanılır. Dayanım kapasiteleri ortalama 2kV, 3kA seviyelerinde 8/20 mikrosaniye yıldırım darbesi için sunulmakta ve faz-toprak arası kullanılabilmektedir.
Aşırı gerilim sönümleyicilerde kullanılan TRVaristör teknolojisi ise normal varistörlerin efektif olarak 50 katı güçlendirilmiş formudur ve faz-faz, faz-nötr ve faz-toprak arası gerçek değerinde kullanılabilme imkanı sunmaktadır.
Bu da sistemlerde sık yaşanılan topraklamanın iyi olmaması durumunda darbeyi toprağa iletim yapamayacağı için hiçbir işe yaramayan klasik varistörlere olan üstünlüğünü uygulama anlamında da ispatlamaktadır.
Ezcümle, güç kaynakları ve regülatörler hatta faz koruma röleleri kullanım amaçları ve yerlerine göre vazgeçilmez teknolojilerdir ama aşırı gerilim sönümleyiciler ile rakip değil tamamlayıcı ürünlerdir ve sistemin devamlılığı açısından mutlaka aşırı gerilim sönümleyiciler ile korunmaları gerekir.
Konuk Yazar : Trimbox CEO Evren YURTTAŞ
