Bu ayki köşemde 600 yıl Osmanlı egemenliğinde kalmış, Balkanların geçmişi ve ismi siyasi çalkantılı ülke olan Kuzey Makedonya’dan bahsedeceğim.
Kuzey Makedonya, resmi adıyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Güneydoğu Avrupa’da denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Başkent ve en büyük şehir olan Üsküp, ülkenin 1,83 milyonluk nüfusunun dörtte birine ev sahipliği yapmaktadır.
Şehir sakinlerinin çoğunluğunu Güney Slav halklarından olan etnik Makedonlar oluşturmaktadır. Arnavutlar yaklaşık %25‘lik bir oranla önemli bir azınlık oluştururken, onları Türkler, Romanlar, Sırplar, Boşnaklar, Aromanlar ve diğer birkaç azınlık takip etmektedir . Bölgenin tarihi, karışık bir Trak-İlirya yönetimi olan Paeonia Krallığı ile başlar. M.Ö. altıncı yüzyılın sonlarında, bölge Pers Ahameniş İmparatorluğu tarafından boyun eğdirilmiş, ardından M.Ö. dördüncü yüzyılda Makedonya Krallığı’na dahil edilmiştir.
Roma Cumhuriyeti bölgeyi M.Ö. ikinci yüzyılda fethetti ve daha büyük Makedonya eyaletinin bir parçası haline getirdi. Bölge Bizans İmparatorluğu’nun bir parçası olarak kaldı, ancak Hıristiyanlık döneminin altıncı yüzyılından itibaren Slav kabileleri tarafından sık sık yağmalandı ve yerleşildi. .
Bulgar, Bizans ve Sırp İmparatorlukları arasında yüzyıllar süren çekişmelerin ardından, 14. yüzyılın ortalarından 20. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmuş, 1912 ve 1913 Balkan Savaşları‘nın ardından modern Kuzey Makedonya toprakları Sırp egemenliği altına girmiştir.
Birinci Dünya Savaşı sırasında bölge Bulgaristan tarafından yönetildi, ancak savaşın bitiminden sonra yeni kurulan Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı’nın bir parçası olarak Sırp yönetimine geri döndü.
İkinci Dünya Savaşı sırasında yine Bulgaristan tarafından yönetildi ve 1945’te komünist Yugoslavya’nın bir kurucu devleti olarak kuruldu ve 1991’de barışçıl bir şekilde ayrılana kadar öyle kaldı. Ülke Nisan 1993’te Birleşmiş Milletler’e üye oldu, ancak Yunanistan ile “Makedonya” adı konusunda yaşanan anlaşmazlık sonucunda geçici olarak “Makedonya Eski Yugoslav Cumhuriyeti” altında kabul edildi. Haziran 2018’de Makedonya ve Yunanistan, ülkenin adının “Kuzey Makedonya Cumhuriyeti” olarak değiştirilmesi konusunda anlaşmaya vararak anlaşmazlığı çözdü. Bu yeniden adlandırma Şubat 2019’da yürürlüğe girmiştir.
GSYH‘nin yapısı bakımından, 2012 yılında %21,1 olan imalat sektörü, madencilik ve inşaat dahil olmak üzere 2013 yılı itibariyle %21,4 ile GSYH‘nin en büyük bölümünü oluşturmaktadır.
Ticaret, ulaştırma ve konaklama sektörü 2012’de %16,7 iken 2013’te GSYH’nin %18,2‘sini, tarım sektörü ise bir önceki yıl %9,1 iken 2013’te %9,6’sını temsil etmektedir.
Yugoslavya savaşlarının patlak vermesi ve Sırbistan ile Karadağ’a yaptırım uygulanması, Yugoslavya’nın dağılmasından önce pazarlarının %60‘ını Sırbistan’ın oluşturduğu ülke ekonomisine büyük zarar vermiştir.
Yunanistan 1994-95 yıllarında ticari ambargo uyguladığında da ekonomi bundan etkilenmiştir. Kasım 1995’te Bosna Savaşı’nın sona ermesi ve Yunan ambargosunun kaldırılmasıyla bir miktar rahatlama sağlandı, ancak 1999 Kosova Savaşı ve 2001 Arnavutluk krizi daha fazla istikrarsızlığa neden oldu.
Yunan ambargosunun sona ermesinden bu yana Yunanistan, ülkenin en önemli iş ortağı haline geldi. Birçok Yunan şirketi Kuzey Makedonya’da Okta petrol rafinerisi, Zhito Luks fırıncılık şirketi, Prilep’te bir mermer madeni, Bitola’da tekstil tesisleri gibi eski devlet şirketlerini satın aldı ve 20.000 kişiyi istihdam etti.
Petrol sektöründeki işlerin Kuzey Makedonya’ya taşınması, Yunanistan’ın petrol piyasalarındaki yükselişinden kaynaklanmıştır.
Dış ticaret rakamlarına bakıldığında, en çok ithal ettiği kalemler sırasıyla mineral yağlar, değerli taşlar, elektrik malzemeleri, demir-çelik, nükleer reaktörler iken, en çok ithalat yaptığı ülkeler İngiltere, Yunanistan, Almanya, Çin, Sırbistan ve Türkiye’dir. Türkiye’den en çok demir-çelik, makine, elektrik malzemeleri, alüminyum ve plastik malzemeleri ithal etmektedir.
İhracat rakamlarına bakıldığında kimyasal malzemeler, elektrik malzemeleri, demir -çelik, motorlu kara taşıtları ve mineral yağlar üst sıralarda yer alırken, en çok ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla Almanya, Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve İtalya’dır. Türkiye’ye (7.) en çok demir- çelik, sentetik-suni filament, elektrik malzemeleri, taş-alçı-çimento ihraç etmektedir.
Elektrik sektörüne yakından bakacak olursak, birçok Türk markasını görmek mümkün. Bunlardan bazıları, Far Elektrik, Zeybek Grup, Bafra Aydınlatma, Deko Elektrik, ACK Aydınlatma, Etien Enerji, Sutem Elektrik, Metalka Elektromekanik, Nak Kablo, Erka Kablo, Emfanorm Elektronik, EAE Elektrik, ENTES Elektronik, Klemsan, Çetinkaya Pano, Aksa Jeneratör, Güçbir Jeneratör.
İnşaat sektöründe de birçok Türk yatırımcıyı görmek mümkün. Güncel projelerden bazıları şöyle;
Limak’ın Üsküp Karma Kullanımlı Üstyapı Projesi 323 bin metrekarelik bu dev kompleks, alışveriş merkezleri, çok katlı otoparklar, otel, ofisler ve apartman daireleri gibi bir dizi farklı işlevi bir araya getiriyor.
ENKA, ortak girişim partneri Bechtel ile birlikte, Kuzey Makedonya’daki 109 kilometrelik Koridor 8 & 10d Otoyolu Projesi’nin inşaat işlerinin yapımını üstlenmek üzere seçilmiştir. Proje dahilinde 7 yeni kavşak, karayolları ve demiryolları ile Vardar ve Kara Drin Nehri’ni rota boyunca kesen çok sayıda yapı tesis edilecektir.
Ayrıca, Proje kapsamında 34 köprü, 34 üst geçit, 24 alt geçit, 21 milyon m3’ten fazla kazı işi, 10 milyon m3’ün üzerinde toprak dolgusu, 620.000 m3 beton, 1,1 milyon ton asfalt, 2,2 milyon m3 alt temel, 600.000 m’nin üzerinde ankraj ve 320 km uzunluğunda korkuluk bulunmaktadır.
Ortak tarihimiz ve kültürel bağımız, Kuzey Makedonya ile her zaman hızlı ve güvenilir bir ticaret kurmamıza ön ayak olmuştur. Nispeten küçük olan pazar, halkın Türk malına olan güveni sayesinde çokça Türk markalarına yer vermektedir.
Görüşmek dileğiyle…
