Bu ayki köşemde 420 yıl Osmanlı egemenliğinde kalmış en kalabalık Batı Balkan ülkesi olan Sırbistan’dan bahsedeceğim. Yaklaşık 7 milyon nüfuslu ülkenin başkenti Belgrad’tır. Ülkenin Arnavutluk ile sınırının tamamı şu an tartışmalı olan Kosova’da kalmaktadır.
420 yıl Osmanlı Egemenliği altında kalan ülke, eski Yugoslavya’nın birlikte kalan tek parçasının 2006 yılında Sırbistan ve Karadağ olarak ayrılması ile beraber bağımsız bir ülke haline gelmiştir.
Çok fazla etnik grubun bir arada yaşadığı ülkede Sırpların dışında Macarlar, Rumenler, Slovaklar, Hırvatlar, Rusinler; Boşnaklar, Arnavutlar, Türkler de yaşamaktadır.
Sırbistan, üst-orta gelir aralığında yükselen bir piyasa ekonomisine sahip. Ekonomiye GSYİH’nın %67,9’unu oluşturan hizmetler sektörü hakimdir, ardından GSYİH’nın %26,1’i ile sanayi ve GSYİH’nın %6’sı ile tarım gelir. İşgücü 3,2 milyon olup, %56’sı hizmetler sektöründe, %28,1’i sanayide ve %15,9’u tarımda istihdam edilmektedir.
2000 yılından bu yana Sırbistan, 40 milyar doların üzerinde doğrudan yabancı yatırım (DYY) çekmiştir. Ülkenin EFTA ve CEFTA ile serbest ticaret anlaşmaları, Avrupa Birliği ile tercihli ticaret rejimi, Amerika Birleşik Devletleri ile Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi ve Rusya, Beyaz Rusya, Kazakistan ve Türkiye ile bireysel serbest ticaret anlaşmaları bulunmaktadır.
Sırbistan, çeşitli tarımsal üretim için çok uygun doğal koşullara (arazi ve iklim) sahiptir. Tarımsal ihracat, Sırbistan’ın dünya pazarındaki tüm satışlarının beşte birinden fazlasını oluşturuyor. Sırbistan, AB’ye en büyük dondurulmuş meyve sağlayıcılarından biridir.
Tarımsal üretimin yapısında %70’i ekin tarlası üretiminden, %30’u ise hayvancılıktan oluşmaktadır. Sırbistan dünyanın en büyük ikinci erik üreticisi, ikinci en büyük ahududu üreticisi, aynı zamanda önemli bir mısır üreticisi (6.48 milyon ton, dünyada 32. sırada) ve buğday (2,07 milyon ton, dünyada 35. sırada). Diğer önemli tarım ürünleri şunlardır: ayçiçeği, şeker pancarı, soya fasulyesi, patates, elma, domuz eti, sığır eti, kümes hayvanları ve süt ürünleri.
Sırbistan’da yılda yaklaşık 230 milyon litre şarap üreten 56.000 hektarlık üzüm bağı vardır. Ana sanayi sektörleri şunları içerir: otomotiv, madencilik, demir dışı metaller, gıda işleme, elektronik, ilaç, giyim. Eylül 2017 itibarıyla Sırbistan’da birçok doğrudan yabancı yatırımın gerçekleştirildiği 14 serbest ekonomik bölge bulunmaktadır.
Ülke, Güneydoğu Avrupa’nın daha geniş bölgesinde önde gelen bir çelik üreticisidir. Sırbistan’ın madencilik sektörü nispeten güçlü: Sırbistan, Kolubara ve Kostolac havzalarındaki büyük yataklardan çıkarılan en büyük 18. kömür üreticisi (Avrupa’da 7.); aynı zamanda, 2018 yılında Çinli Zijin Mining tarafından satın alınan büyük bir bakır madenciliği şirketi olan Zijin Bor Copper tarafından çıkarılan dünyanın 23. en büyük (Avrupa’da 3.) bakır üreticisidir; Majdanpek çevresinde önemli miktarda altın çıkarımı geliştirilmiştir.
Enerji sektörü, ülke ekonomisi için en büyük ve en önemli sektörlerden biridir. Sırbistan net bir elektrik ihracatçısı ve önemli yakıtların (petrol ve gaz gibi) ithalatçısıdır.
Sırbistan’da bol miktarda kömür ve önemli petrol ve gaz rezervleri var. Sırbistan’ın kanıtlanmış 5,5 milyar ton kömür linyiti rezervi, dünyanın en büyük beşinci rezervidir (Almanya’dan sonra Avrupa’da ikinci).
Dünya ölçeğinde küçük olmasına rağmen, Sırbistan’ın petrol ve gaz kaynakları (sırasıyla 77,4 milyon ton petrol eşdeğeri ve 48,1 milyar metreküp), eski Yugoslavya bölgesinin yanı sıra Balkanlar’da (Romanya hariç) en büyük oldukları için belirli bir bölgesel öneme sahiptir. Tuna nehri üzerindeki en büyük baraj ve Avrupa’nın en büyük hidroelektrik santrallerinden biri olan Đerdap 1 Hidroelektrik Santrali bulunmaktadır.
Elektrik üretiminin tamamı, kamu elektrik şirketi olan Elektroprivreda Srbije’de (EPS) yoğunlaşmıştır. Dış ticaret rakamlarına baktığımızda en çok ithal edilen ürünler sırasıyla makine ve teçhizatları, elektrik ürünleri, mineral yağlar, plastik malzemeleri ve motorlu kara taşıtları bulunmaktadır.
En çok ithalat yapılan ülkeler sırasıyla Almanya, Çin, İtalya, Rusya ve Türkiye’dir. Türkiye’den en çok makine, plastik malzemeleri, elektrik malzemeleri, demir-çelik ve mamülleri ithal etmektedir.
İhracat rakamlarına bakıldığında en çok elektrik malzemeleri, makine, plastik malzemeleri, demir-çelik ve kauçuk ürünler yer alırken, en çok ihracat yapılan ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, Bosna Hersek, Romanya ve Macaristan’dır. Türkiye’ye en çok kauçuk, demir-çelik, elektrik malzemeleri, makine ve sabun ihraç etmektedir.
Elektrik sektöründeki birçok marka Sırbistan pazarında mevcut. Bunlardan bazıları; Eraplast, ACK Aydılatma, Kendal Elektrik, NAK Kablo, Erka Kablo, Borsan Kablo, Üntel Kablo, Erse, Vatan Kablo, Reçber, Nilson, Çetinkaya Pano, Aksa Jeneratör, Güçbir Jeneratör, Ak İş Plastik, Mutlusan, Makel, Bafra Aydınlatma, Far Elektrik, Alvina Aydınlatma, Emfanorm ve Etien Pano. İnşaat sektöründe de Türk yatırımcılarının katkıları yüksek.
Örneğin, Setup İnşaat, Türkiye’den Sırbistan’ın başkenti Belgrad’a inşaat alanında yapılacak ilk ve en büyük inşaat projesine imza attı. Şirket’in 754 konutlu yeni projesi Sky Garden, 155 milyon Euro yatırım değeri ile Belgrad’da yükseliyor.
Taşyapı, 3 ayrı parselde toplamda 4 bloktan oluşan ve Sırbistan’da güvenlik güçleri için yapılan bir toplu konut projesini üstlenmiştir.
Yine Taşyapı tarafından hayata geçirilen Novi Pazar-Tutin otoyolu da önemli projeler arasındadır.
Sırbistan’da yoğun inşaat alt taşeronluk işleri yapan Türk İnşaat sektörü firmalarından Evo Elektronik; elektrik – elektronik sistemleri, alçak ve yüksek gerilim enerji dağıtım sistemleri, yangın algılama ve ihbar sistemleri, otomasyon sistemleri, ısıtma, soğutma ve havalandırma (hvac) sistemleri, enerji nakil hatları, kaba ve ince inşaat işleri ve anahtar teslim inşaat projelerinde büyük proje ve yatırımlara imza atıyor.
Görüşmek dileğiyle…
