Aydınlatma elektroniği sektöründe Türkiye’de tasarım ve üretim yapan önder sanayi kuruluşlarından olan Beş A’nın, tecrübesini ve uzmanlığını sektöre aktardığı “Acil Aydınlatma Tasarım Rehberi” kapsamında bu ay acil durumlarda devreye giren aydınlatma sistemleri ve uygulamalarını inceledik.
Acil durum aydınlatma sistemleri, şebeke arızası veya kesintisi durumunda jeneratörden bağımsız, otomatik olarak devreye girerek gerekli düzeyde aydınlatmayı sağlayan sistemlerdir. Temelde iki tip uygulama bulunmaktadır.
- Kendinden Bataryalı Sistemler (Self-Contained)
- Merkezi Bataryalı Sistemler (Central Battery)
Merkezi bataryalı sistemlerin, birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde acil aydınlatma uygulaması olarak kullanımları uygun olmayıp, izin verilmez.
Bu bölgelerde acil aydınlatma, kendinden bataryalı acil aydınlatma armatürleri ile sağlanmalıdır.
“Jeneratörler elektrik arızası durumunda normal çalışmayı devam ettirmek için kullanılan yedek enerji kaynakları olup, binadan tahliye amaçlı acil aydınlatma sistemlerinde kullanılmaları uygun değildir. Bazı acil durumlarda jeneratörlerin devrede olması ayrı bir tehlike riski getirebilir.”
Acil Kaçış Aydınlatması
Acil durumun oluştuğu anlarda, bir binayı veya alanı terk etmekte olan veya terk etmeden önce potansiyel olarak tehlikeli bir işlemi bitirmeye çalışan insanların emniyeti için gerekli olan aydınlatmadır. Bu aydınlatma türünün üç çeşidi bulunur.
1) Kaçış Yolu Aydınlatması
Acil bir durumda, kaçış yollarını aydınlatarak ilgili alanın güvenli şekilde tahliyesi amacıyla insanların binadan güvenli şekilde çıkışını sağlayan acil aydınlatma türüdür.
Kaçış yolu acil durum aydınlatması, bir koridor veya kapalı bir otoparktaki yaya yolları gibi belirlenmiş güzergâhlar için olabilir. İşaretli veya sınırlandırılmış rota bulunmayan yerlerde açık alan aydınlatması kullanılmalıdır.
Kaçış yolu aydınlatması uygulaması, kaçış yolunun merkez hattı boyunca zemindeki aydınlatma seviyesi en az 1 lux olacak şekilde yapılır.
Kaçış yolu güzergâhı, 2 metre genişliğinde bir koridor olarak planlanmakla birlikte, merkez hattının 1 metrelik bandı içinde bu seviye 0,5 lux’ten az olmamalıdır.
Acil durum çalışma beyan süresi boyunca bu aydınlatma seviyeleri sağlanmalıdır. En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 40:1’den daha fazla olamaz. Tahliye amaçlı acil aydınlatma süresi en az 1 saat olarak uygulanmalıdır.
2) Geniş Alan Aydınlatması
Acil bir durumda, tanımlanmış olan kaçış yollarına ulaşılmasını sağlayan, 60 m2 ’den büyük bölgeler veya toplanma bölgeleri için öngörülen aydınlatmadır. Diğer bir adı da panik-önleyici aydınlatmadır.
EN 1838 ve EN 60598-2-22 standartlarına göre, 60 m2 ’den daha büyük alanlar ve toplanma bölgeleri açık alan sınıfına girer. Açık alanlarda, zemindeki aydınlatma şiddeti en az 0,5 lux olmalıdır. Alanın 0,5 metre çevre kenarları bu kapsama dahil değildir. En yüksek ve en düşük aydınlatma seviyesine sahip noktalar arasındaki aydınlatma seviyesi oranı 40:1’den daha fazla olamaz. Tahliye amaçlı acil aydınlatma süresi en az 1 saat olarak uygulanmalıdır.
3) Yüksek Riskli Çalışma Alanı Aydınlatması
Acil bir durumda, tehlikeli bir işlem veya durumun oluşabileceği yerlerde bulunan kimselerin güvenliği ve gerektiğinde uygun devreden çıkarma işlemleri için olanak tanıyan aydınlatma türüdür. Yüksek riskli çalışma alanlarının acil durumda aydınlatılmasının amacı; tehlikeli bir makineyi, işlemi veya alanı güvenli hale getirmek olduğundan, diğer acil aydınlatma türlerine göre çok daha yüksek bir ışık seviyesine ihtiyaç duyulur.
Acil Aydınlatma Işık Oranları Tablosu
Enerji dağıtım, üretim ve endüstriyel süreç kontrol odaları, motor-jeneratör kontrol odaları, hareketli makine, asansör ve elektrik kesildiğinde derhal durmayan bir konveyör gibi yerler, yüksek riskli ve tehlikeli alan sınıfına girer.
Tehlike riski yüksek alanlarda acil aydınlatma seviyesi, normal aydınlatma seviyesinin yüzde 10’undan ya da 15 lux’ten az olmamalıdır.
Yedek Amaçlı Aydınlatma
Normal aydınlatma kesintisinden önceki mevcut durumun ve çalışmaların devamı için öngörülen acil aydınlatma türüdür. Bu aydınlatma türü acil durum kaçış senaryolarına dahil değildir.
“ Acil durum yönlendirmesi, normal aydınlatmanın kesilmesi hâlinde en az 60 dakika süreyle sağlanmalıdır. Kullanıcı yükü 200’den fazla olan binalarda, acil durum yönlendirmesi çalışma süresinin en az 120 dakika olması gereklidir.”
