Dünya’mızın üçte dördü su olmasına rağmen, içme ve kullanıma uygun tatlı su kaynakları oldukça kısıtlıdır. Dünya nüfusunun büyümesiyle sınırlı miktarda tatlı suyun mevcudiyeti azalmaktadır. %97,5’ü deniz suyu ve %2,5’sı temiz su‘dur. İçme ve ev kullanımı için ve ayrıca ticari ve endüstriyel işlemler için yeterli miktarda suya erişim sağlık ve refah için kritik öneme sahiptir.
Dünya’nın toplam tatlı su kapasitesi yaklaşık 35 milyon km3 (Dünya’nın toplam su kapasitesinin %2,5’i) olup bunun sadece 105 bin km3’ü (%0,3’ü) doğal çevre ve insan kullanım ihtiyaçlarına elverişli tatlı su kaynaklarıdır. Diğer tatlı su kaynakları ise kutuplarda ve yer altında kullanımı çok kısıtlıdır.
Mevcut kullanılabilir tatlı su kaynakları (%0,3’ün); Kuraklık, iklim değişikliği, sanayileşme, artan nüfus yoğunluğu, plansız şehirleşme gibi nedenlerle gün geçtikçe azalmaktadır.
Su kaynaklarındaki yetersizlikler, sürekli artan su ihtiyacı, içme ve kullanma suyu temini için alternatif su üretme yöntemlerinin uygulanmasına neden olmuştur.
Kullanma suyu temini önümüzdeki yüzyılın en büyük sorunu olacağı aşikardır. Gelişmiş toplumlarda “Sürdürülebilir Kentsel Su Yönetimi Araştırma Programları” ile ilgili ciddi çalışmalar yapılırken, Türkiye’mizde maalesef yeterli çalışmalar ve planlamalar yoktur.
Dünyada her insan için ortalama yılda; 1,4 milyon litre su harcanıyor. Bu su miktarının %90’dan fazlasının ise tek başına gıda üretimi için yapılan tarım çalışmaları oluşturuyor.
Örneğin 1 kilogram kırmızı et üretilirken; 15 bin 455 litre su, 3.6 kilogram buğday ve 36 kilogram da kaba yem gerekiyor. Geleneksel tarım içerisinde yine bitkilerin büyümesi için de su kullanılmak zorunda. Giysilerde kullanılan pamuktan temizlik için harcanan suya, fabrika soğutma sistemlerinden otellerdeki havuzlara kadar esasında gri su dışında hesaplayabileceğimizden çok daha ötesinde bir tüketimle karşılaşıyoruz.
Gri Su Nedir ?
Konutlardan ve okul, hastane gibi küçük işletmelerden kaynaklanan, insanların günlük yaşam faaliyetlerindeki ihtiyaç ve kullanımları nedeniyle oluşan atık sular evsel atık sular olarak tanımlanmaktadır.
Evsel atık sular; Gri Su ve Siyah Su olmak üzere iki akımda değerlendirilmektedir. Genellikle duştan, banyodan, lavabodan, çamaşır ve bulaşık makinelerinden gelen sular gri su olarak tanımlanırken geriye kalan tuvalet suları ise siyah su olarak tanımlanmaktadır. Gri sular az kirli gri su ve çok kirli gri sular olarak iki ayrı şekilde değerlendirilebilmektedir.
1.1. Az Kirli Gri Su: Az kirli gri sular duş, banyon ve lavabodan gelen atık suları,
1.2. Çok Kirli Gri Su: Çok kirli gri sular ise mutfak ve çamaşır makinesinden gelen atık suları içermektedir.
Gri su %75’lik pay ile hacimsel olarak evsel atık suyun en büyük yüzdesini oluşturmaktadır (Karahan, 2011) ( Şekil 1 ).
Gri Su geri kazanılarak; Rezervuar besleme, bahçe sulama, araç yıkama, kaba temizlik işleri gibi içme suyu kalitesinde olması gerekmeyen alanlarda kullanılarak, şebeke suyuna duyulan ihtiyaç azaltılmaktadır.
Suyun geri dönüşümünü sağlayarak doğaya yaptığımız katkının yanında, su masraflarımızı da büyük ölçüde azaltabiliriz.
| Temiz Su | Gri Su | Siyah Su |
| Kaynak suyu kuyular
arıtılmış su, yağmur suyu |
Kimyasal ve/ya dışkı
içermeyen, kullanılmış sular |
Kontamine olmuş (dışkı ve/ya kimyasal içeren) sular |
Gri Su Kullanım Alanları
- Rezervuar besleme,
- Bahçe sulama,
- Araç yıkama,
- Kaba temizlik işleri,
- Soğutma kulesi besleme,
- Çamaşır yıkama,
- Süs havuzları.
Gri Suyun Uygulanabileceği Projeler
- Tüm konut projeleri,
- Otel,
- AVM,
- Öğrenci yurdu,
- Ofis, iş merkezi,
- Okul,
- Spor salonları,
- Sosyal tesisler,
- Kamu binaları,
- Toplu villa projeleri,
- Camii.
Kimyasal kirleticiler barındıran gri su yaşam alanında bulunan insan sayısına, alışkanlıklara ve suya teması eden kimyasallara bağlı olarak değişmektedir.
Örneğin, kimyasal sabunlar yerine tercih edilebilecek doğal ürünler suyun kirlilik yoğunluğunu azaltacaktır. Suda kirliliğe neden olan kirletici maddeleri şu şekilde bir tablolaştırabiliriz.
| Gri Su Kaynağı | Kirletici Maddeler |
| Çamaşır Makinesi | Askıda katı madde, organik madde, yağ ve gres, tuzluluk, sodyum, nitrat, fosfor
(deterjan), çamaşır suyu pH |
| Bulaşık Makinesi | Askıda katkı madde, organik madde ,yağ ve gres, artan tuzluluk, pH bakteri ve deterjan |
| Duş | Bakteri, saç, askıda katkı madde, organik madde, yap ve gres, sabun, şampuan kalıntıları |
| Lavabo
(Mutfak Dahil) |
Bakteri, askıda katı madde, organik madde, yağ ve gres, sabun şampuan kalıntıları |
Gri su, siyah, sarı ve kahverengi sulardan çok daha az miktarda azot içerir. Atık suda bulunan azotun %90’ı siyah su, sarı su ve kahverengi sudan gelmektedir. Azot, kirletme etkisi en yüksek, suda en zor temizlenen maddedir.
Gri su, siyah, sarı ve kahverengi suya göre çok daha az bulaşıcı mikrop içerir. Bulaşıcı (patojen) mikrobun en yaygın kaynağını fosseptik atıklar oluşturmaktadır.
Bir evde kullanılan suyun yaklaşık %60 -%80’i Gri Su’dan oluşmaktadır.
Gri Su miktarı, kullanıcıların yaşam koşullarına bağlıdır.
- Sosyal ve kültürel alışkanlıklara,
- Ekonomik imkanlara,
c .Gri Su’yun toplandığı yerlerdeki kişi sayılarına bağlı olarak değişiklik gösterir.
Örneğin; Sosyal ve Kültürel Alışkanlıklarda, kişilerin günlük el/ yüz yıkama, duş alma, diş fırçalama gibi alışkanlıkların sayısı.
Ekonomik imkanlarda; kişilerin yaşadıkları ortamdaki ekonomik imkanların yüksek olması, orantılı olarak su harcama miktarını arttırabilir.
Gri suyun toplandığı yerlerdeki kişi sayısının artması ile orantılı olarak üretilen Gri Su miktarı da artmaktadır.
Maalesef günümüzde gri suyun kimyasal özelliklerine ait detaylı bir tanımlama hiçbir standartta mevcut değildir. EN 12056-1 gri suyu, az kirlilik oranına sahip olan ve üriner atık olmayan kirli su olarak tanımlamaktadır.
(TS EN 12056-1: Cazibeli drenaj sistemleri – Bina içi – bölüm 1: Genel kurallar ve performans kuralları )
Görüşmek dileğiyle..
Kaynakça;
1- Gri Suyun Arıtımı Ve Yeniden Kullanımı “Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı 2, 2015” Gökhan Ekrem ÜSTÜN, Ayşenur TIRPANCI
2- Türkiye’de Deniz Suyundan İçme Suyu Üretiminin Maliyet Değerlendirmesi (Hazırlayan: Yusuf Başaran, Tez Danışmanı: Prof.Dr. Mehmet ÇAKMAKCI)
3- DHV Water BV, Hollanda ve BRL Ingénierie (2004) Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya’da Deniz Suyu ve Acı Su Tuzdan Arındırma: Altı Ülkede Kilit Sorunların ve Deneyimlerin İncelenmesi . Dünya Bankası Raporu.
4- Gri Su Geri Kazanım Sistemleri: http://www.aktifcevre.com.tr/urunlerdetay/gri-su-geri-kazanim
5- Gri Su kaynakları; https://www.cevreportal.com/gri-su-nedir/
6- Gri Su Nedir ve Nasıl Tekrar Değerlendirilir? https://yoldanciktim.com/gri-su-nedir-ve-nasil-tekrar-degerlendirilir/
