AFGANİSTAN
Bu ay ki köşemin konusu tarihi savaş ve işgallerle dolu, konumu itibari ile batılı devletler tarafından Çin, Hindistan, İran ve Orta Asya ülkelerine karşı merkezi üs olarak konumlandırılan ve bu sebeple Asya Kıtası’nın kalbi olarak nitelendireceğim “Afganistan”…
İpek Yolu üzerinde bulunan Afganistan, tarih boyunca Yunan, Moğol, Türkmen, İngiliz, Rus, Amerikan, Arap ve Hint ulusları tarafından jeopolitik konumu nedeniyle pek çok kez işgal edilmiştir.
İngiltere’nin, Hindistan’a yakın olması sebebiyle en zengin sömürgesini koruma altına alma gayesi, Rusya’nın denize sınırı olmamasına rağmen Afganistan’ı sıcak denizlere inme amacı için koridor olarak görmesi ve aynı zamanda Orta Asya doğal gaz ve petrollerinin lojistiğinde Dünya’ya açılan geçiş noktası olması ve tabi ki Amerika’nın kendine tehdit olarak gördüğü Çin, Hindistan ve Rusya’nın tam ortasında bir üs olması bütün bu işgallere zemin hazırlamıştır.
Yakın dönem tarihine baktığımızda, ABD 11 Eylül 2001 saldırısında Afganistan’da üslenmiş El Kaide ve lideri Usame Bin Ladin’i sorumlu tutarak Afganistan’ı yöneten Taliban’dan El Kaide üslerini kapatmasını ve liderlerini ABD’ye teslim etmesini istedi.
Taliban’ın bunu reddetmesi üzerine 7 Ekim 2001’de Amerikan ve İngiliz uçaklarının Taliban ve El Kaide hedeflerine hava saldırısıyla Afganistan’da yeni bir savaş başladı.
Şu an halen süregelen iç karışıklık ve ABD-Batı ülkelerinin işgalleri ülkenin istikrarsızlığını gözler önüne sermektedir.
Afganistan’ın 38 milyon nüfusu ile iş gücünün %70’inden fazlası tarıma dayalı bir ekonomisi vardır.
Afganistan Ekonomisinin temeli haşhaş, meyve, fındık, el yapımı halılar, yün, pamuk, deri, değerli taş ve mücevhere dayanmaktadır. Bunun yanı sıra çok zengin bakır rezervlerine de sahiptir.
Nitekim ihracat rakamlarına baktığımızda sırasıyla en çok kuruyemiş, sebze, yeraltı mineralleri, pamuk, çay, demir-çelik, değerli taşlar, halı, elektrik malzemeleri, makine ve ekipmanları yer alırken, en çok ihracat yaptığı ülkeler sırasıyla Pakistan, Hindistan, ABD, Çin, Almanya, Danimarka ve Türkiye’dir.
Afganistan’da ithalatta ise en çok tahıl ürünleri, mineraller, elektrik ürünleri, kara taşıt ve malzemeleri bulunuyor.
En çok ithalatı sırasıyla;
- Pakistan,
- Hindistan,
- ABD,
- Çin,
- Özbekistan,
- Kazakistan
- Türkiye’den
yapmaktadır.
Elektrik ürünleri özelinde Türkiye’den oldukça yüksek miktarlarda ithalat yapan Afganistan’ın en büyük pazarları birkaç noktada toplanmıştır.
Kabil merkezli daha çok showroomların bulunduğu ‘Jada – E – Naderpashtoon’, ‘Sharenew’ ve ‘Nooromar’ semtlerinin yanı sıra toptancılığın daha hâkim olduğu ‘Bagram Road’ ya da ‘Sarak Naw’ sanayi bölgeleri de elektrik, yapı-inşaat sektörlerinin kalbinin attığı yerler.
Bu anlamda elektrik, yapı-inşaat sektörleri için Türk ürünleri gerçekten çokça rağbet gören ürünler.
Kalite- fiyat dengesiyle pazarda çok fazla yer edinen
Kabloda
- Borsan Kablo,
- Öznur Kablo,
- Vatan kablo,
Aydınlatmada
- Pelsan Aydınlatma
- Pedaş Aydınlatma
Anahtar prizde
- Viko Elektrik (Panasonic)
- Elbi Elektrik
Trafoda
- Meksan,
- Temsan,
- Beta,
- Best,
- Astor,
alçak gerilimde özellikle ihalelerde Sigma markaları vb. dikkat çekiyor.
Pazarda Legrand, Schneider, Gewiss ve ABB gibi Avrupa mallarının yanı sıra ucuz Çin ürünlerine de rastlamak mümkün.
Şunu da eklemek gerekirse pano sektöründe PPC gibi yaklaşık 12-13 yerli üretici çok düşük maliyetlerle pano üretimi yapıyor, dolayısıyla bu sektörde genelde rekabetçi ithal ürün bulmak çok zor.
Yapı inşaat alanında da Türkler oldukça aktif. 77 İnşaat 19,3M$ değerinde 15MW’lık Güneş Enerjisi Santrali ve 100MW’lık Kajaki Hidroelektrik Enerji Santrali projelerini aldı.
Bunun yanı sıra 25MW’lık Herat Rüzgar Enerjisi ile Elektrik Üretim Tesisi için DABS (Afganistan Elektrik Kurumu) ile anlaşma konusunda son aşamalarda.
Ayrıca Vefa Holding 2018’de 11.4m$’Lık prefabrik bina inşa edebilecek bir fabrika kurdu.
Bunun yanı sıra geçtiğimiz yıllarda aralarında Alarko, Limak, Mesa, Doğuş, Tepe, Çolakoğlu’nun bulunduğu 50 Türk firması, Afganistan’ın yeniden yapılandırılması kapsamında gerçekleştirilecek ihalelere katılım için Uluslararası Müteahhitleri Birliği’nin çağrısına olumlu yanıt verdi.
Nüfusun yaklaşık %80’nin kırsal kesimde yaşadığını düşününce ülkenin ihtiyacı olan gerekli alt yapı ve şehirleşme için oluşacak potansiyeli tahmin edebiliriz.
Zira, 2001’de halkın sadece %5’i elektriğe erişebiliyorken, bu oran 2012’de %25’ yükselmiştir.
Ancak hala bu oran çok düşüktür. Zaten ülke kendi elektrik ihtiyacının yaklaşık %73’ünü ithal etmektedir. Ancak hükümetin 2012-2032 yıllarını kapsayan 2032 yılında 18,400MW-saat elektrik üretimini hedefleyen Ana Enerji Planı doğrultusunda %8.5’luk yıllık ortalama bir büyüme beklenmektedir.
Eğer planlanan yatırım başarıya ulaşırsa ülkenin elektriğe erişimi 2032 yılında %83’e kadar yükselecektir. Böylelikle elektrik ithalat oranının %73’ten %25’lere kadar inmesi ön görülmektedir.
Mevcut Türk markalarının pazarda yarattığı kalite imajı, biz ihracatçı ve yatırımcılar için gerçekten önemli.
Elektrik – Enerji – Yapı – İnşaat alanlarındaki potansiyel ciddi anlamda fazla. Afganistan hükümeti özellikle yerli üreticilere veya yabancı yatırımcı olduğu halde Afganistan’da üretim / montaj tesisi kuran firmalara ihalelerde %25 fiyat avantajı sağlıyor.
Şöyle ki, açılan bir devlet ihalesine, yerel üretici yabancı üreticiden %25 daha fazla bir fiyat verse bile ihaleyi yerli üretici alıyor. Bu sadece üretim yapan fabrikalar için değil, yapı-inşaat firmaları için de geçerli.
Para transferinde firmalar genelde banka aracılığıyla ödeme yapmayı tercih etmiyorlar. Bunun sebebi ise para transferlerinin 20-30 günü bulması, dolayısıyla üretim ayağında çok fazla gecikmelere sebep olabileceğinden ‘Hawala’ denilen yasal olmayan para transfer sistemini kullanıyorlar.
%2 ila %4 arasında değişen komisyon oranlarıyla 1-2 saat içerisinde istenilen ülkeye para transferini mümkün kılan bu sistem oldukça revaçta.
Ülkenin siyasi istikrarsızlığı kafalarda soru işareti bıraksa da güvenilir bir iş ortağı ile kurulacak bir bayilik ağı veya yerel ortaklı küçük çaplı bir üretim/montaj hattı önümüzdeki 15 yıl içerisinde elektrik – inşaat sektörlerinde patlama yaşanılması beklenen Afganistan için atılacak en mantıklı adım olabilir..
Gelecek sayıda görüşmek dileğiyle..
