Işık Yayan Diyot’lar
Tarihte ilk olarak 1907’de bahsi geçen LED’ler, yani Işık Yayan Diyot’lar (LED-Light Emiting Diode) aydınlatmada, günümüzün, en ileri teknolojisi olup, hak ettiği yeri hızla aldı.
Yüzyılın başında bu ışımayı bulan bilim insanları o gün adını LED koymadılar. Ancak LED gelişimi ve teknolojisi de; tıpkı ampul teknolojisi gibi, zamanla gerileme, duraksama derken gelişme katettiği bir tarihçeye sahiptir.
LED gelişimi 1900’lü yılların sonlarına doğru hız kazanmıştır. 2000’li yıllar LED için gelişimin çığır açtığı yıllar olmuştur.
LED’ler ilk önce 1907 Rusya, sonra 1920’ler de biraz ivme ile yine Rusya’da icat edildi diye biliyoruz.
1962 yılına kadar duraksama yaşayan süreci, bu yıllarda Amerika’da, kolay uygulanabilen elektronik bir bileşen haline getirildi.
Bu tarihlerden itibaren birçok bilim insanı kendince çalışmaya katkılar sunmuş ancak LED ile ilgili en somut gelişme 2014 yılında Nobel Ödülü alan 3 bilim insanı ile noktalanmıştır.
Artık ortaya konan teknoloji 2014’lü yıllar ve sonrası hızla geliştirilerek, bugünkü seviyelerine ulaşmıştır. LED en popüler, en verimli, en doğru ışık kaynakları olarak hayatımızdadırlar.
Tarihe not: Işık Yayan Diyot’u (LED) bulanlar, Profesör Isamu Akasaki, Hiroşi Amano ve Şhuji Nakamura olarak 2014‘te geçti.
İki Japon ile bir Japonya asıllı Amerikalı bilim adamı Nakamura bu muhteşem üçlü, 2014 Nobel Fizik Ödülü’nü aldılar. Verimli mavi LED’i keşfetmişlerdi.
Japon bilim adamlarının keşfettiği yüksek parlaklığa ulaşabilen ışığın bu arada çevre dostu olduğu da açıklandı.
Nobel Fizik Ödülü bilgisayar ve akıllı telefonların ekranlarında kullanılan ve kısaca ‘‘LED Işıkları’’ olarak bilinen ‘Işık Yayan Diyotlar’ı’ bulan Japonyalı Bilim insanları Prof. Dr. Isamu Akasaki ve Prof. Dr. Hiroshi Amano ile Japon asıllı Amerikalı bilim insanı Prof. Dr. Shuji Nakamura’ya verildi.
Nobel Kurulu bu üç bilim insanını, 1990’lı yıllarda diğer bilim insanlarının başaramadığı, yarı iletkenden ürettikleri parlak ve enerji tasarruflu ışık nedeniyle takdirde geri kalmadı ve bunun karşılığını en yüksek derecede taçlandırmış oldu.
İsveç Kraliyet Bilim Akademisi’nin Stokholm‘dan yaptığı açıklamada “20. yüzyıl yüksek ısı ampulleri ile aydınlatılıyordu, 21. yüzyılı ise LED ampulleri aydınlatacak.”denildi.
İsveç Kraliyet Bilim Akademisi, konuyla ilgili yaptığı açıklamalarda da gördüğümüz üzere; buluşun 20 yaşında olduğu, ancak günümüzde tamamen yeni bir madde olan ve herkesin istifade ettiği beyaz ışığın bulunmasına katkıda bulunduğu için ödüllendiğini belirtildiği yerde başarının nasıl sonuçlandığını daha iyi anlıyoruz.
Nobel Komitesi ödülü kazanan bilim insanları için ‘deneyen herkesin başarısız olduğu bir şeyi başardılar’ ifadeleri ile icadın artık kullanışlılığına dikkat çekerek 1900’lü yılların başından beri süre gelen çalışmanın neden şimdi tarihe geçtiği netliğini ortaya koyuyordu.
Nobel Kurulu’na göre, yeni keşif, dünya doğal kaynaklarının korunmasına yardımcı olacaktı.
Söz konusu bilim adamlarının buluşu günümüzde aydınlatma geçen hemen her yerde kullanılıyor ve enerji tasarrufu sağlayan aydınlatma sistemlerine imkan sağlıyor.
Rakamlar, 2023‘e kalmadan dünyanın %80 üzeri LED ile aydınlatılacağını söylüyor bize. 91 yaşındaki Japonyalı bilim insanı Isamu Akasaki ülkesindeki Meijo Üniversitesi’nde, 60 yaşındaki Hiroshi Amano, Nagoya Üniversitesi’nde, 66 yaşındaki Shuji Nakamura ise Kaliforniya Üniversitesi’nde görev yapıyorlar.
Şimdi bu değerli bilim insanlarını kısaca tanıyalım; ISAMU AKASAKI
30 Ocak 1929 Japonya doğumludur. Yarı iletken teknolojisi alanında uzmanlaşmış Japon bilim adamı,LED ile sürecine 1989’da başladı. O yıllarda parlak galyum nitrid (GaN) p-n jonksiyonu mavi LED’i ve daha sonradan yüksek parlaklıkta GaN mavi LED’i icat etti.
Bu ve diğer başarıları için, Akasaki 2009’da, yüksek teknoloji dalında Kyoto Ödülü, 2011’de 2011’de IEEE Edison Madalyası’nı aldı.
60 yaşında mavi LED’i keşfetmiştir. Bu keşfi ile Nobel’i 85 yaşında almıştır. Nobel’i alan diğer bilim insanı Hiroshi Amano, Akasaki’nin öğrencisiydi.
HIROSHI AMANO
11 Eylül 1960 yılında Japonya’da dünyaya geldi. 1988’den 1992’ye kadar Nagoya Üniversitesi’nde araştırma görevlisi olarak çalıştı. 1992 yılında yardımcı profesör olarak çalıştığı Meijo Üniversitesi’ne geçti.
2002’de profesör oldu. 2010’da halen profesörlüğünü yaptığı yer olan Nagoya Üniversitesi Mühendislik Yüksekokulu’na geçiş yaptı.
1982’de Profesör Isamu Akasaki’nin grubuna lisans öğrencisi olarak katıldı. O zamandan beri mavi iyot yayan diyotların materyali olarak kullanılan grup III nitrid yarı iletkenlerin büyümesi, karakterizasyonu ve cihaz uygulamaları ile ilgili çalışmalar yapmaktadır.
1989’da P tipi Galyum Nitrur büyütebilmiş ve dünyada ilk defa parlak galyum nitrid (GaN) p-n jonksiyonu mavi LED’i üretmiştir.
30 yaşında Nagayo Üniversitesi’nde doktora öğrencisiyken mavi LED’i keşfetmiştir. Nobel Fizik Ödülü’nü 54 yaşında almıştır.
SHUJI NAKAMURA
22 Mayıs 1954 ‘de Japonya’da dünyaya geldi. Aslen Japonya asıllı Amerikan vatandaşıdır.
1977 yılında Tokushima Üniversitesi’nden mezun oldu. Daha önce 1960’larda J. I. Pankove ve ortak çalışanları ile birlikte büyük gayret içinde RCA konnektöründe, GaN LED yapmaya çalıştı ancak başaramadı.
LED ile ilgili gelişme elde edeceği bir kaç denemesi başarsızlıkla sonuçlandı. Ama yılmadan devam etti. Nakamura’da diğer iki bilim insanı gibi çalışmaları sonucunda, bir çok ödüle layık görülmüştür.
Shuji Nakamura, mavi LED’i basit ve kolay şekilde üretecek formülü, Akasaki ve Amano’dan bağımsız olarak keşfetmiştir.
LED’in hayatımızdaki yeri ve önemi çok fazla. Teknolojik hemen her cihazda başrolde yer alırken, aydınlatmada artık konvansiyonel sayfasını kapatmakta hiç engel tanımıyor.
Bu gelişmeler bizi teknolojinin hızını hayretle takip etmeye sevk ederken, LED’in tahtını ne kadar ve ne şekliyle koruyacağı sorusunu da akla getirmiyor değil.
Sonbahara merhaba diyeceğimiz yeni sayımızda görüşmek üzere, sağlıcakla kalın.
